ABD'DE BÜYÜK ÇÖKÜŞ Kriz En Az 5 Yıl Sürecek

Uluslararası piyasalarda sular bir türlü durulmuyor. Dünyanın en büyük otomotiv şirketi olan GM'in iflasın eşiğine gelmesi ve bankacılık hisselerinde yoğunlaşan satışlar, ABD borsalarında çok sert hareketlere neden oldu.

Dow Jones yüzde 4.1 kayıpla 6 bin 594 puana gerilerken, 15 Nisan 1997'den sonraki en düşük seviyesine oturdu. Benzer şekilde S&P 500 yüzde 4.3 düşüşle 18 Eylül 1996, Nasdaq Bileşik Endeksi de yüzde 4 kayıpla 12 Mart 2003'ten bu yanaki en düşük seviyelere geriledi.

EKONOMİK ÇÖKÜŞ KORKUSU
ABD ekonomisindeki daralma baş döndürücü hızla devam ediyor. GSMH düşüyor, işsizlik artıyor. Başkan Obama ve ekibi muazzam boyutlardaki teşvik programıyla Amerikan ekonomisini yeniden ayağa kaldırmaya çalışıyor.

ŞİRKETLER YATIRIMLARINI ERTELİYOR


Amerikan ekonomisi 2007 yılının Aralık ayında inişe geçti. Gayrı menkul piyasasındaki fiyat erozyonu ipotek kredilerini ödenemez hale getirdi. Kredi kaynaklarının kuruması finans piyasasını çökertti.

Dünyanın en büyük yatırım bankalarından Lehman Brothers, 2008 yılının Eylül ayına kadar dayanabildikten sonra iflas bayrağını açtı. Diğer bankalar kurtuluşu birleşmede aradı. Hemen bütün büyük Amerikan bankaları devletin yardımıyla ayakta durabiliyordu.

Bunun yol açtığı güven kaybı kredi musluklarını kuruttu. Kredisizliğin, borçlanmayı adet edinen bir ülkede yol açacağı sonuçları kestirmek zor değildi. Otomobil ve mobilya gibi dayanıklı tüketim malları talebi bir anda yüzde 20 oranında düştü. Aynı zamanda şirketler de yatırımlarını ertelemeye başladı. Virginia Eyalet Üniversitesi öğretim üyelerinden Profesör Tyler Cowen, uzun bir durgunluk dönemine hazırlanan özel şirketlerin şimdi de personel sayısını azaltmaya başladığını söylüyor. Cowen, “Birçok şirket nakit sıkıntısı çekmemek için öz sermayesini arttırıyor. Lakin herkes bu krizin en az beş yıl sürmesini bekliyor” diyor.

OBAMA'NIN ORTA DİREK KAYGISI

Obama yönetimi bütün gücüyle ve bol parayla problemlerin üstesinden gelmeye çalışıyor. Başkan Obama ve Temsilciler Meclisi'ndeki Demokrat çoğunluk 819 milyar Dolar'lık teşvik paketiyle krizden çıkış yolunu arıyor. Selefi Bush'un 350 milyar Dolar'lık finans piyasasını canlandırma paketi de eklenince ortaya muazzam bir rakam çıkıyor. Maliye Bakanı Timothy Geithner henüz kurtarma programının nasıl uygulanacağını açıklamadı. Başkan Obama'nın da dile getirdiği gibi yeni yönetim sadece ekonomik verilere göre değil ama her şeyin Amerikalılar için yapıldığını düşünerek de hareket ediyor.

Obama, orta direği güçlendirmenin ne kadar önemli olduğunu her fırsatta tekrarlıyor. Çalışanların sendikal örgütlenme özgürlüğünün de buna dâhil olduğunu belirten Başkan işçi temsilciliklerinin haklarını genişleten bir dizi kararname imzaladı.



Amerikan yönetimi ekonomik çöküşü durdurmak için elindeki bütün imkânları kullanıyor. Piyasaya muazzam miktarda para sürmekten de sakınmıyor. Ama konjonktür henüz teşviklere tepki göstermiş değil. Durumun değişmemesinin yol açabileceği sonuçları kestirmek mümkün değil.