Beynimiz hayatımızı nasıl etkiliyor? 

Yaklaşık 3 kilo ağırlığında, 100 milyar nöron ve 100 trilyon bağlantı içeren insan beyni gizemli ve işleyişi hala tam olarak çözülmemiş organımız. Peki, beynimiz karakterimizi, başarı şansımızı, zekâmızı ne kadar etkiliyor? Sağ lobun baskın olması sizi bir alanda daha başarılı yaparken, sol lobun baskın olması başka bir alanda şöhret kapılarını size açar mı? Ayrıca, beynin bir yarım küresini geliştiren oyunlar, kitaplar birer pazarlama stratejisi mi yoksa gerçekten etkili mi? Bunun için öncelikle beynin yapısını ve çalışma prensibini birazcık anlayalım.

BEYNİMİZDE NELER OLUYOR?

Yürümemizi, uyumamızı, uyanmamızı, benim bu yazıyı yazmamı, sizin ise okumanızı sağlayan, bizi aşık eden, midemizde kelebekler uçmasını sağlayan, bizi üzen, derin kederlere boğan biricik organımız beynimiz... Tabii ki her bir bölümün görevlerini saymam tek bir yazıda mümkün değil. Örneğin; hipotolamus, amigdala, talamus ve hipokampüsün bulunduğu limbik sistem duygusal beyin olarak bilinirken, prefrontal korteks denilen bölge sosyal davranışları, düşünme mekanizmasını kontrol ediyor. Bu yüzden beynin herhangi bir bölümü hasar gördüğünde o bölgenin görevleri ile ilgili sorunlar yaşanmaya başlıyor.

SAĞ VE SOL BEYİN TEORİSİ NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Peki, bilim dünyasının en yaygın bilgilerinden bir tanesi olan sağ ve sol beynin baskın olduğu ve çeşitli kişilik özelliklerine neden olduğunu iddia eden bu teori ilk nasıl ortaya çıktı?

1981 yılında Nobel Ödülü'nü de alan psikobiyolog Roger W. Sperry 1960'lı yıllarda sara hastalığının etkilerini incelerken korpus kallosum dediğimiz sağ ve sol yarım küreyi birbirine bağlayan yapıyı kesmenin sara nöbetlerini azaltabileceğini veya ortadan kaldırabileceğini keşfetti. Ağır sara hastalığı olan ve ilaç tedavilerine cevap vermeyen hastalarda iki yarım küre bağlantısını kesen Sperry nöbetlerin azaldığını keşfetti. Ancak bu sefer aynı hastalar başka sorunlar yaşamaya başladı. Bunun üstüne Sperry sol beynin mantık, doğrusal düşünme, matematik, gerçekler, kelimelerle düşünme ile ilgili olduğu, sağ beynin ise daha görsel ve sezgisel olduğu kanısına vardı.

GÖREVLERİ FARKLI ANCAK BEYNİN İKİ YARIM KÜRESİ EŞİT ÇALIŞIYOR

Korpus kallosum iki yarım küre arasında iletişimi çok verimli bir şekilde sağlıyor. Örneğin sağ beyinde oluşan bir resim 20 milisaniyede sol beyinde görünür olabiliyor. Bu hızlı ve güçlü ağı sağlayan korpus kallosum yaklaşık 250 milyon sinir lifi demeti içeriyor. Bu güçlü iletişimin yanı sıra beynin farklı yarım kürelerinin, farklı fonksiyonları kontrol ettiği bilgisi doğru. Bunu, örneğin inme hastalarında beynin belirli bir bölümü etkilendiğinde kaybedilen işlevlerden biliyoruz. Örneğin beynin ön kısmı zarar görüyorsa motivasyon azalması, planlamada zorluk ve yaratıcılığın azalması gibi işlev kayıpları görülüyor. Gözden gelen görüntüyü işleyen arka beynimize (oksipital korteks) zarar geldiğinde kısmi veya tamamen körlük yaşanabiliyor. Bunlar, beynin belirli bölümlerinin belirli işlevlerden sorumlu olduğunun ve konumun önemli olduğunun kanıtlarıdır.

HER İKİ KÜRE BİRLİKTE ÇALIŞTIĞINDA DAHA GÜÇLÜ

2013 yılında Utah Üniversitesi'nde bin kişinin katıldığı ve beyni 7 bin bölgeye ayırarak inceleyen bir araştırmanın sonucu yayınlandı. 7-29 yaşları arasındaki katılımcıların matematik ya da resim yapmak gibi farklı alanlardaki yeteneklerinin beynin her iki yarısı birlikte çalıştığında daha güçlü olduğu ortaya çıktı.

Sol yarım küre mantıklı davranma, somut düşünme, matematiksel gerçekçi bakış açısı, sözcük oluşturan sesleri seçme ve ifadenin sözdizimini yerine getirme konusunda uzmanlaşırken sağ yarım küre ezgisel düşünme, sanatsal beceri, konuşmalara tonlama, vurgu, yavaş ya da hızlı ritme göre farklı anlamlar yüklüyor, yani dilin duygusal özelliklerine daha duyarlı davranıyor.

Kişilik özelliklerimizin sağ-sol beyin kullanımıyla alakası var mı? Kişilik özellikleri, sayısal ya da sözel zekanızın güçlü olması beynin bir yarısının daha çok çalışmasıyla alakalı bir durum değil. Kişiliğin oluşmasında neyin etken olduğu hakkında da kesin bir bilgi elimizde yok ancak beynin bir tarafının diğerine baskın olmadığını biliyoruz. Beynin iki tarafı birlikte çalıştığında ve birbirini tamamladıklarında daha güçlü bir kişiliğe sahibiz. Yani zeka ve kişilik için tek bir tarafı geliştirmek söz konusu değil. Beynin herhangi bir tarafını geliştirdiğini belirten kitaplar, oyunlar ise pazarlama taktiğinden öteye gidemiyor. Tüm beyni geliştirmenin en iyi yolu ise bir şeyler öğrenmeye devam etmek. Kaç yaşında olursanız olun beyin yeni bilgiye her zaman açık. Dil öğrenmek, sosyalleşmek, iletişim kurmak, satranç oynamak gibi aktiviteler beyni her zaman diri tutuyor. Nasıl ki bedeni diri tutmak için devamlı olarak egzersiz yapmak önemliyse beyni diri tutmak için de öğrenmeyi sürdürmek çok önemli.