Oğuz Güler'den Bakan'a 'King Yasası' çağrısı 

Geride bıraktığımız yıl yaşanan soğan krizine atıfta bulunan Güler, "Bildiğiniz gibi 2018 baharında soğan ortalama 1 TL civarında pazarlarda, marketlerde satılıyordu. Soğan yeterince ekilmesine rağmen hastalık yüzünden iç piyasanın talebi kadar üretilemedi. Bu hastalığın anlaşıldığı dönemde King yasası yüzünden fiyatların artmaması için devlet acil dış alım için girişim yaptırmalıydı." diyerek kriz ile ilgili bilgi verdiği yazısında, " Ağır hareket edilmesi yüzünden 1,5 TL olması gereken soğan fiyatları 8 hatta 10 liraya dayandı. Oysa hastalık yüzde 10 civarında üretimi azaltmıştı. Dünyada yüzde 10 üretim azalması üründe en fazla yüzde 100 fiyat artışı olmasını gerektirirdi ama bizim ticari ahlakımız sınır tanımazlığı yüzünden bu bizde olmazdı. King kanunu bizde triple King kanunu oluyor demeliyiz." ifadelerine yer verdi.

Oğuz Güler'in, "Yeni Tarım Bakanı King yasasını bilmeli!" başlıklı yazısından öne çıkan satırlar şu şekilde:

Keynes ne demiş "İktisat iktisatçılara bırakılmayacak kadar önemlidir". Ekonomide birçok kavramı İktisatçılar değil sahada yaşayanlarca bulunmuş. Ama "King Yasası" denen kuram İktisatçı Gregory King tarafından kavramsallaştırıldı. Ekonomi kitaplarında fiyat konuda iki olgu vardır: 1.si “King Kanunu”, 2.si “Cobweb” ya da Türkçesiyle “Örümcek Ağı Teoremi”dir. Bu hafta ki yazımda King yasasını ele alacağım. Bildiğiniz gibi 2018 baharında soğan ortalama 1 TL civarında pazarlarda, marketlerde satılıyordu. Soğan yeterince ekilmesine rağmen hastalık yüzünden iç piyasanın talebi kadar üretilemedi. Bu hastalığın anlaşıldığı dönemde King yasası yüzünden fiyatların artmaması için devlet acil dış alım için girişim yaptırmalıydı. Ağır hareket edilmesi yüzünden 1,5 TL olması gereken soğan fiyatları 8 hatta 10 liraya dayandı. Oysa hastalık yüzde 10 civarında üretimi azaltmıştı. Dünyada yüzde 10 üretim azalması üründe en fazla yüzde 100 fiyat artışı olmasını gerektirirdi ama bizim ticari ahlakımız sınır tanımazlığı yüzünden bu bizde olmazdı. King kanunu bizde triple King kanunu oluyor demeliyiz.

Hal mafyası ve stokçuların fiyat ahlaksızlığı yüzünden soğanda ki bu fiyat hareketini diğer ürünlere de yansıtarak yeterli üretim olsa da meyve ve sebzeye de suni fiyat artışını yansıttılar. Bu durum mahalli seçimlerde ekonomide ki olumsuzluğu arttırma adına hallere hakim denen PKK sempatizanlarınca olduğu söylentileri çıktı. İşte bir soğana önlem alınamayışı yıllar sonra "tanzim satış mağazalarını" açtırdı. Bakanlık hangi ürünün üretimi şu ya da bu sebeple yetersiz bunu bilir. O bilginin geldiği an ertesi gün o ürünün dış alımına izin verilmeli. Fiyatlar füze olmadan "ön alma" işlemi ile 1,5 lira olması gereken soğanın fiyatı 2 liraya geldiğinde ithal edilip bekletilen ürün acil devreye sokulmalı ve stokçular ise iyi denetlenmeli. Nedense bizim Tarım bakanlığı bürokratları soğan 3,5-4 liraya geldiğinde ithalat izni çıkartınca sonuçta fiyat 8 liraya dayandı. İthal ürün gelince bile pazarlar 5 liraya inebildi ve tanzim satış mağazaları ile çok büyük 4 market gurubu 2 liraya hem soğanı hem patatesi satarak Tarım bakanlığının King kanunu ve örümcek ağı teoremini yıllarca öğrenemediğini ortaya kondu.

Neyse bu kadar gargaradan sonra gelelim işin King yasasının genel durumuna bakmaya. Tarım ürünlerinin üretimi çok kısa dönemde hemen arttırılamadığı gibi miktarı da ithalat olmazsa arttırılamaz. İthalata kızanlara şu soru sorulmalı "ticari ahlakın" sıfıra yaklaştığı ülkenizde fiyatlar 3-5 kat artsın mı? Kısa dönemde tarımsal ürün üretim esnekliği yaklaşık olarak sıfıra yakındır. Tarım ürünleri talebi ise, gerek besin maddeleri, gerekse tarımsal ham maddeler için düşük bir esnekliğe sahiptir. Üretimde ki bu değişmeler, tarımsal ürün fiyatlarını ve tarımsal ürün üreticilerinin gelirlerini geniş ölçüde etkiler. Bu ilişki, ekonomilerde "King Yasası" veya "Bolluk Paradoksu" olarak bilinir. King yasası o dönem daha çok tahıl türü ürünlerde kendini gösteriyordu. Gregory King, buğday üretimi yüzde 10'luk bir azalmanın buğday fiyatını %100 arttırdığını saptamış ve yüzde 10'un gücünün yüzde 100'e dayandığını King yasası ile ortaya konmuştu.

King Yasası daha sonraları Malthus'cu bir görüşle belirtilmiştir. Şöyle ki; buğday miktarı aritmetik bir dizi izleyerek azalırsa, fiyatları ters yönde ve geometrik bir dizi izleyerek yükselir. Bu durum çiftçinin bol ürün yıllarında zarar gördüğünü ve ürünün kıt olduğu yıllarda ise gelirinin arttığını gösterir. Ürün bolluğu nedeniyle ürün fiyatlarının düşmesi durumunda, çiftçilerin gelirlerini aynı düzeyde tutabilmek için ekim ve dikim alanlarını genişlettikleri ve bu şekilde fiyatların daha da düşmesine yol açtıkları görülür. Bizde domatesin bol olduğu dönemlerde fiyatların düşmemesi için denizlere döküldüğünü hatırlarsınız sanırım. Bu yılın üretimi, geçen yılın fiyatına veya gelecek yılın üretimi, bu yılın fiyatına bağlıdır olgusu çok doğru olduğundan buradan da anlaşılacağı üzere tarımsal ürünlerde uzun dönemde denge fiyatını belirleyen etkin faktör üretim olmakta ve bu da "örümcek ağı" teoremi denmekte.

King Yasası ayrıca kapalı ve az gelişmiş bir ekonomide kendini belli eder denir. Çünkü ürün az olunca döviz yetersizliği nedeniyle, dış alım imkanı olamayacağından fiyatlar yükselecektir. Ekonomik hayatta King kanununu doğrulayan çeşitli örnekler vardır. Bunlardan birini aktaracak olursak ABD’de pamuk ürününde Pamuk Hortumlu Böceği’nin yol açtığı büyük ürün kaybına rağmen fiyatların yükselmesi nedeniyle Alabamalı üreticilerin önceki yıllara göre çok büyük miktarda kazanç sağlamaları sonucunda bu böceğin 1919 yılında heykelini dikmeleri oldukça ilginç dimi? Kimine göre bu böceğin heykelini dikenler varken, diğer taraftan bu böceğe lanet okuyanların olması ekonomide ayrı bir ironi.