'Dumansız Hava Sahası'nı İlk Osmanlı Uygulamış  

Kapalı yerlerde sigara yasağının sloganı 'dumansız hava sahası'nın mucidi Osmanlılar çıktı. İmparatorluğun son döneminde demiryoluyla seyahat edenler için mevzuat hazırlanmış. Sigara içen yolcuları 'köpekler ve tehlikeli eşyalarla' aynı kategoriye sokan Osmanlı, tiryakiler için özel bölmeler oluşturmuş. Cumhuriyet döneminde ise sigara Türk Silahlı Kuvvetleri eliyle teşvik edildi. 1934'te her askere günlük 10 gram sigara verilirdi. 1954'te de askere giden her gence yarım paket sigara dağıtılırdı.

Son yıllarda toplumun hemen her kesiminin desteğini alan yasaların başında kapalı yerlerde sigara içme yasağı geliyor. Geçtiğimiz yıl Meclis'ten geçen yasal düzenlemenin mimarlarından olan TBMM Sağlık Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Cevdet Erdöl, insanlara temiz hava soluma zevki tattıran yasağı kitaplaştırıyor. Yakında piyasaya çıkacak 'Dumansız Hava Sahasının Yaşam ve Yasama Mücadelesi' adlı kitapta tarihî belgelere de yer veriliyor. Erdöl, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemindeki sigara yasaklarıyla ilgili belgeleri kitabına koymuş. Eserin belki de en çarpıcı belgesi 18 Mayıs 1872 tarihli 'Rumeli Demiryollarının Umur-u Nakliyesi Hakkında Nizamname'. Rumeli demiryollarındaki seyahatle ilgili kuralları düzenleyen tüzüğün 22. maddesinde, tütün içenler ile köpek ve tehlikeli eşyalar aynı kategoride değerlendiriliyor. Buna göre tren vagonlarında tütün içenlere ayrı bölme hazırlandığı görülüyor. Birinci sınıf arabalarda sigara içilebilmesi de diğer yolcuların rızasına bağlanıyor. 'Kelpler ile tehlikeli eşya ve tütün içenler' başlığını taşıyan madde aynen şöyle: "Hangi sınıftan olur ise demiryolun bilcümle arabalarında tütün içmek caizdir. Fakat birinci sınıf arabalarda tütün içmek bir bölme içinde bulunan yolcuların muvafakatine menut olup eğer araba katarlarında tütün içenlere mahsus bölmeler var ise diğer bölmelerde tütün içmek caiz değildir. Her bir katarın ikinci sınıf arabalarında adeta tütün içmeyenler için mahsusan kupalar tahsis olunur..."

Komisyon Başkanı Erdöl, Cumhuriyet döneminin belki de en üzücü yasalarından ikisinin sigaraya yönelik olduğunu söylüyor. Erdöl'ün verdiği bilgilere göre, 1934'te çıkan bir yasa ile genelkurmay başkanının seferberlik döneminde askerlere günde 10 gram tütün vereceği belirtiliyor. Bu düzenleme 2007'de mevzuattan çıkarıldı. Sigarayı teşvik eden asıl düzenleme ise 1954 yılında yapıldı. İki milletvekilinin teklifiyle çıkarılan kanunla bütün askerlere sigara dağıtılması mecburi hale getirildi. Buna göre; askerliğe başlayanlara günlük 10 adet (yarım paket) sigara veriliyordu. Bu uygulamanın birçok kişinin sigaraya askerliği döneminde başlamasına sebep olduğu biliniyor. Sigara kullanımını açıkça teşvik eden bu yasa, 1981 yılında Konsey tarafından kaldırılmıştı. Erdöl, Silahlı Kuvvetler'in son yıllarda sigara konusunda çok hassas olduğuna dikkat çekerek, kapalı yerlerde sigara yasağını yasadan daha önce uygulamaya koyduğunu hatırlatıyor.