Çin’e trilyon dolarlık tazminatlar yolda 

OSMAN SAĞIRLI

İngiliz dış politikası düşünce kuruluşu Henry Jackson Derneği, Çin'in Covid-19'un dünya üzerindeki ekonomik etkisinden sorumluluğu olduğu yönünde rapor hazırlandı. Raporda Çin hükûmetinin uluslararası sağlık sorumluluklarını ihlal ettiğine dair deliller de sunuldu. Küresel olarak 1 milyon 300 binden fazla insanı enfekte eden, 70 bin kişinin de ölümüne sebep olan koronavirüsün İngiltere, ABD ve Japonya da dâhil olmak üzere G7 ulus grubuna 3,2 trilyon sterline mal olduğu belirtilen raporda bu zararların Çin'den tazmin edilmesinin yolları anlatıldı.

BM VE ADALET DİVANI
Son günlerde BM'ye ve Uluslararası Adalet Divanına gitmek de dahil olmak üzere bir dizi muhtemel yollardan Çin'e yönelik tazminat davaları gündemde. Açılacak davaların hepsinde de Çin Komünist Partisinin en kötü haberleri dış dünyadan gizlemeye çalıştığı ve hastalığın yayılmasına sebep olduğu yönünde. Eğer Çin Covid-19'dan sorumlu tutulursa ülkeler, Pekin'den kanuni olarak trilyonlarca dolar talep edebilir. Raporda, Çin hükûmetinin hastalığı erken ele alması ve Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) yeterli bilgi vermemesi, Pekin yönetiminin imzaladığı ve yasal olarak mecburi tuttuğu bir antlaşma olan Uluslararası Sağlık Tüzüklerinin (UST) Altıncı ve Yedinci Maddelerini ihlal ettiği iddia edildi. Bu ihlaller, salgının çıkış yeri olan Vuhan'ın dışına hızla yayılmasını sağladı. Henry Jackson Derneğinin hazırladığı raporda Çin hükûmetinin ihmalleri şöyle sıralandı:

- UST'lerin altı ve yedinci maddelerini ihlal ederek insandan insana bulaşma delilini ortaya çıkaracak verileri, farkında olmasından üç haftaya kadar açıklayamadı.
- DSÖ'ye, 2 Ocak 2020 ve 11 Ocak 2020 tarihleri ??arasında, IHR'lerin altıncı ve yedinci maddelerini ihlal ederek enfeksiyonların sayısı hakkında hatalı bilgi sağladı.
-Ölümcül zoonotik (hayvan kaynaklı) viral enfeksiyondan kaçınılabilir vektörleri yasaklamak yerine, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi'nin 12. maddesini ihlal ederek tehlikeli viral konakçı türlerin insanların tüketimi yasaklamadı.
- 23 Ocak 2020'de insandan insana bulaşma bilgisine rağmen beş milyon insanın bölgeden ayrılmasına müsaade etti.

SARS'TAN DERS ALMADILAR
Raporda en dikkat çeken kısım ise “Çin Komünist Partisi (ÇKP), 2002-3 SARS salgını başarısızlığından ders almamış, Covid-19 salgınının başlangıcından beri tekrarlanan yalan ve dezenformasyon çok daha ölümcül sonuçlara yol açtı. Bu rapor, olanlar için Çin halkını suçlamıyor. Onlar da bizim gibi masum kurbanlar. Bu ÇKP'nin hatasıdır" denildi.

G7 ÜLKELERİ 4,11 TRİLYON DOLAR ZARARDA
Uluslararası hukukun ihlallerinin bir sonucu olarak Çin'in yol açtığı zarar sadece G7 ülkelerinde 3,2 trilyon trilyon £'a (4,11 trilyon $) kadar çıkabilir. İngiltere'nin resmî olarak ilan edilen devlet harcamalarına bağlı olarak 351 milyar £ (449 milyar $) değerinde zarar talep edebilecek. Aynı şekilde ABD'nin 933,3 milyar £ (1 trilyon 200 milyar $), Kanada 47,9 milyar £ (59 milyar $) ve Avustralya 29.9 milyar £ (37 milyar $) talep edebilir.

ON BEŞ VEKİLDEN MEKTUP
İngiltere'deki 15 Muhafazakâr Parti milletvekili hükûmetin Çin ile ilişkisini “yeniden düşünmesini” isteyen bir mektup imzaladı. Mektupta şunlar yer aldı: Kanuni olarak bağlayıcı uluslararası sağlık hizmetleri düzenlemeleri, devletlerin tüm potansiyel pandemiler hakkında tam bilgi vermesini gerektiriyor. Çin, salgınla ilgili yükümlülüklerini yerine getirebilirdi. Bu ihmal, hastalığın küresel sağlık ve ekonomi açısından olağanüstü ciddi sonuçlarla dünyaya yayılmasını sağladı. Bu hastalığın sadece İngiltere'ye maliyeti 350 milyar sterlinden fazla olabilir. Hükûmeti, Çin ile ilişkimizi yeniden düşünmeye çağırıyoruz.