Gizli şeker nedir? Belirtileri nelerdir? 

Diyabet veya şeker hastalığı, kandaki şeker miktarını ayarlayan insülin hormonunun düzenlenme mekanizmalarının bozulması sonucu, kan şekerinin kontrolsüz olarak artması ve bununla ilişkili olarak dokularda hasar meydana gelmesine neden olan bir hastalıktır.

İnsülin hormonunun üretimi ve salgılanması ile ilgili mekanizmaların bozulma sebebine göre tiplere ayrılır. Buna göre insülin üretimi doğrudan vücuttaki oto-immün reaksiyonlar nedeniyle bozulursa Tip 1 diyabet; kalıtsal faktörler, beslenme düzeni, vücut ağırlığı ve egzersiz yapmanın da yer aldığı faktörler nedeniyle insülin çalışması bozulursa da Tip 2 diyabet söz konusudur.

Dünya genelinde şeker hastalığı; körlük, böbrek yetmezliği, kalp krizi, inme ve bacak ampütasyonlarının en önemli sebeplerindendir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2016 yılında 1,6 milyon insan, doğrudan şeker hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmiştir.

GİZLİ ŞEKER NEDİR?

Genetik olarak şeker hastalığına yatkın olan kişilerde (ailede şeker hastası birinci derece yakını olan kişiler gibi) kötü beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam tarzı, ciddi kilo artışı veya ek başka kronik hastalıkların varlığı durumunda vücuttaki kan şekeri dengesini sağlayan insülin hormonunun çalışması bozulmaya başlar.

Buna göre, sağlıklı insanlarda kan şekerinin normal değerlerde kalmasına yeterli olacak miktardaki insülin hormonu, bahsedilen durumların varlığında kan şekerini olması gereken değer aralığına döndüremez. Buna insülin direnci adı verilir.

İnsülin direnci gelişmeye başladığında vücut yeterli etkinlik gösteremeyen insülinin etkisini güçlendirmek için daha çok insülin hormonu üretmeye başlar.

Bu doğrultuda, kanda tespit edilen insülin miktarı artış gösterir. Bu süreçte vücut belirli oranda kan şekerini düzenli tutmaya devam edebilir. Ancak bahsedilen olumsuz alışkanlık ve davranışlar devam ettiği takdirde vücudun insülin üretim kapasitesi azalmaya başlar ve yeterli insülin üretemez.

Sonuçta kan şekeri tekrar yükselmeye başlar. İşte halk arasında “gizli şeker” olarak ifade edilen, bu sürece prediyabet adı verilir. İnsülin miktarı belirli bir seviyenin altına gelip kan şekeri de aşırı yükseldiğinde şeker hastalığından bahsedilir.

Gizli şeker tespit edilen bir kişide, doğru hayat tarzı değişiklikleri ve tedaviyle şeker hastalığının gelişimi önlenebilir.

GİZLİ ŞEKERİN SEBEPLERİ NELERDİR?

Belirli risk faktörlerine sahip kişilerde gizli şeker ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Bu doğrultuda, gizli şekere neden olabilen etmenler şu şekilde özetlenebilir:

-Fazla kilolu olmak veya obezite
-Aktivitesiz (sedanter) yaşam tarzı
-Yüksek kan basıncı
-Yüksek kan kolesterolü
-Birinci derece aile yakınında Tip 2 diyabet tanısı varlığı
-Doğum ağırlığı 4000 gramın üstünde bebek dünyaya getirme

GİZLİ ŞEKER BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kişide prediyabet ya da gizli şeker varlığında genellikle belirli bir şikayet veya bulgu tespit edilmez.

Bununla beraber kan şekerinin düzeyi ve ne kadar süre ile yüksek miktarda seyrettiğine bağlı olarak şeker hastalığı henüz gelişmeden bazı belirti veya bulgular ortaya çıkabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

Vücut ağırlığının artması ve obezite

Sık açlık hissetme veya çok yemek yeme ihtiyacı

Yüksek kan basıncı

Kan kolesterolünün artması

Halsizlik, yorgunluk ve konsantrasyonda azalma

Ciltte renk değişikliği (kıvrım bölgelerinde cildin koyulaşması)

GİZLİ ŞEKER TANISI NASIL KONUR?

Şeker hastalığı tanısı genel anlamıyla açlık ve/veya tokluk kan şekeri düzeyinin ölçülmesi, üç aylık kan şekeri de adı verilen HbA1c değerinin belirlenmesi ve şeker hastalığına bağlı organ veya doku hasarının varlığının sorgulanmasına göre konur.

Sağlık bir insanda açlık kan şekeri düzeyi 70-100 mg/dl arasında hesaplanır. Bu doğrultuda şeker hastalığı tanısı şu durumlarda konabilir:

Açlık kan şekerinin 125 mg/dl üstünde olması

Tokluk kan şekerinin 200 mg/dl üstünde olması

HbA1c değerinin 6,5 mg/dl üstünde olması

Göz, böbrek, sinir hücreleri gibi çeşitli dokularda şeker hastalığına bağlı hasarın varlığı.