IMF'e Son Mektup İşte Türkiye'nin Verdiği Taahhütler

8 Mart'ta kamuoyuna açıklanan revize ulusal hesap verileri esas alınırken, dış borçlanma ve net uluslararası rezervlere ilişkin tüm 2007 yılı Ağustos ve Aralık ay sonu hedeflerine ulaşılmasına karşın, enflasyonda, 2007 yılı Aralık ayı sonunda ''dış bantın aşıldığı'' kaydedildi.

Mektupta, merkezi yönetim harcamalarındaki hızlanmanın geriye çevrilmesinde yaşanan güçlükler, emekli aylıklarının ve sağlık harcamalarının (özellikle özel hastanelerde) öngörülenden fazla artması ve bazı ürünlere yönelik talebin (özellikle otomobil ve tütün) zayıf kalmasının etkisiyle tüketime bağlı vergi gelirlerinin azalması nedeniyle, 2007 yılı Nisan, Ağustos ve Aralık ay sonu kamu maliyesi hedeflerine ulaşılamadığı belirtildi. Ayrıca, büyük bir enerji kamu iktisadi teşebbüsünün (KİT) vergi borçları ve ödeme performansında yaşanan bazı olumsuzlukların da gelirleri olumsuz etkilediği vurgulandı.

Yapısal kriterlere ilişkin düzenlemeler hakkında bilgi verilen mektupta, 2007 yılı Haziran ayı sonu yapısal kriterinin, Meclis'in erken seçim kararı alması nedeniyle yerine getirilemediği, ancak söz konusu düzenlemenin bu yıl Nisan'da çıkarıldığı anlatıldı. Sosyal güvenlik primleri ve vergiler için birleştirilmiş vergi beyannamesi formunun 2007 yılı sonuna kadar oluşturulmasına ilişkin yapısal kriter tutturulamadığı belirtilirken, ilgili kanunnun bu yıl Nisan'da yasalaştığı ve uygulamanın 2008 yılı sonuna kadar başlamasınının beklendiği kaydedildi.

-YENİ POLİTİKALAR

Son dönemde çok sayıda politika tedbiri alındığı belirtilen mektupta, bu çerçevede özellikle, 2008 yılına ilişkin olarak kamu sektörü faiz dışı fazlasının GSYH'ye oranını yüzde 3,5 olarak hedefleyen ihtiyatlı bir mali politika oluşturulduğu, mali sürdürülebilirliğe önemli katkıda bulunacak bir sosyal güvenlik reformu kabul edildiği, vergi idaresinin güçlendirilmesine yönelik önemli adımlar atıldığı anlatıldı.

Enerji sektörünün güçlendirilmesine yönelik plan kapsamında nihai tüketicilere yönelik ortalama elektrik tarifeleri önemli ölçüde artırıldığı hatırlatılan mektupta, bunun 5 yıllık sürede yapılan ilk fiyat artışı olduğuna dikkat çekildi.

Bankaların karşılık yükümlülüklerinin uluslararası normlara uygun olarak güçlendirildiği belirtilirken, son gelişmeler doğrultusunda Stand-By Düzenlemesinin Yedinci Gözden Geçirmesi'nin tamamlanması talep edildi.
-UYGULANMAMASI İSTENEN KRİTERLER

Mektupta, alınmakta olan telafi edici tedbirler ışığında, konsolide kamu sektörü faiz dışı fazlası, KİT'ler hariç konsolide kamu sektörü faiz dışı fazlası, merkezi yönetim ve sosyal güvenlik kuruluşlarının faiz dışı harcamaları ve sosyal güvenlik kuruluşlarının dengesine ilişkin 2007 yılı Aralık ayı sonu performans kriterlerinin uygulanmaması istendi.

2008 YILINA İLİŞKİN MAKROEKONOMİK ÇERÇEVE

Makroekonomik gerçekleşmeler ve 2008 yılı hedefleri hakkında da bilgi verilen mektupta, 2007 yılında GSYH büyümesinin, yüzde 4,5 düzeyinde gerçekleşerek hedefin yarım puan altında kaldığı, bunun kuraklığa bağlı olarak tarımsal üretimin düşmesi ve net ihracattaki zayıflamadan kaynaklandığı belirtildi.

Büyüme performansının, küresel ekonomik ve finansal dalgalanmalara karşı dayanıklılığını korumasının beklendiği vurgulanırken, global etkenler de dikkate alınarak, yıl sonu büyüme hedefinin bir miktar revize edilerek, yaklaşık yüzde 4,5 seviyesine çekildiği kaydedildi.

İthalattaki artışa karşın, 2006 yılında GSYH'nin yüzde 6'sı düzeyinde bulunan cari işlemler açığının geçen yıl yüzde 5,7'ye gerilediği, bu yıl ise temelde petrol fiyatlarındaki artışın etkisiyle bir miktar yükselerek, yüzde 6,5 civarında gerçekleşmesinin beklendiği belirtildi.

Geçen yıl doğrudan yabancı yatırımların cari işlemler açığının yarısından fazlasını finanse ettiğine işaret edilen mektupta, 2008 yılında doğrudan yabancı yatırımların, devam eden birleşme ve satın alma faaliyetleri ile yeniden canlanan özelleştirme uygulamalarının desteğiyle, cari işlemler açığının 4'te birinden fazlasını finanse etmesinın beklendiği kaydedildi.

Mektupta, ''Son dönemde küresel piyasalarda yaşanan kredi koşullarındaki sıkılaşma ve riskin yeniden fiyatlandırılması eğilimleri bağlamında, cari işlemler ve sermaye hesaplarındaki gelişmelerin yakından takip edilmesine devam edilecek ve gerektiği takdirde, politika ayarlamaları yapılacaktır'' denildi.

-PARA POLİTİKASI

Düşük ve istikrarlı enflasyonun sürdürülebilir büyümenin temel unsuru oludğu vurgulanan mektupta, 2006 yılı ortasında piyasalarda yaşanan dalgalanmadan bu yana Merkez Bankası tarafından uygulanmakta olan sıkı para politikası sayesinde; artan küresel emtia fiyatları ve yapılması gereken yurt içi fiyat ve vergi ayarlamaları nedeniyle son dönemde yükselen enflasyon oranlarına rağmen, çekirdek enflasyon oranında 2007 yılının başlarından itibaren kayda değer bir düşüş yaşandığı kaydedildi.

-''MERKEZ BANKASI, ENFLASYONU İNDİRMEYE ODAKLANACAK''

Dalgalı enerji ve gıda fiyatları ile uluslararası finansal piyasalara yönelik belirsizlikler, enflasyon görünümüne ilişkin yukarı yönlü risk oluşturuyor olsa da; önümüzdeki dönemde, makroekonomik politikaların enflasyondaki düşüş sürecine destek vermeyi sürdürmesinin beklendiği belirtilen açıklamada, ''Bu kapsamda, Merkez Bankası, enflasyon görünümüne ilişkin olumsuz gelişmelere 'olumlulara kıyasla' daha duyarlı olmak suretiyle, son dönemde gerçekleşen fiyat artışlarının ikincil etkilerini kontrol altına almaya ve enflasyon oranlarını resmi hedef seviyesine indirmeye odaklanacaktır'' denildi.

Dalgalı kur sisteminin uygulanmasına, uluslararası rezervlerin ihtiyaten artırılmasına devam edileceği ifade edilirken, uluslararası piyasalarda artan dalgalanmalar karşısında, son dönemde günlük asgari döviz satın alım miktarının (Merkez Bankası'nın 2008 yılı programında belirtilen 30 milyon dolar seviyesinden) 15 milyon dolara düşürüldüğü, bankaların 30 milyon dolara kadar Merkez Bankası'na ilave satım yapabilme seçeneği bulunduğu anlatıldı.

-FAİZ DIŞI FAZLA HEDEFİNDE DEĞİŞİKLİK

Son yıllarda elde edilen yüksek faiz dışı fazla oranlarının; borcun GSYH'ye oranında, enflasyonda ve reel faizlerde sağlanan düşüşün ardındaki temel unsur olduğu kaydedilen mektupta, bu sayede kamu maliyesi artık çok daha güçlü bir konumda bulunduğu, bu durumun, maliye politikasının temel göstergesi olan, (revizyon öncesi) GSMH'nin yüzde 6,5'i seviyesindeki faiz dışı fazla hedefi yerine, açık bir orta vadeli mali çerçeve ortaya konulması imkanını sağladığğı belirtildi.

Buna göre, mali çerçeve, borcun azaltılması hedefine odaklanacak ve harcama hedeflerine ulaşmaya yönelik güçlendirilmiş kurumsal düzenlemeler içeriyor. Kısa vadede maliye politikası, Merkez Bankası'nın enflasyonla mücadelesinin desteklenmesi ve cari denge üzerindeki baskıların hafifletilmesine odaklanacak.

2008'e GSMH'nin en az yüzde 3,5'i oranında faiz dışı fazla elde edilmesi hedeflendiği bildirilen mektupta, ''Ekonomideki yavaşlama eğilimi dikkate alındığında, istihdam piyasası reformları ile (önceden 2009 yılı için planlanmıştı) bazı öncelikli yatırım projelerinin hızlandırılmasına imkan sağlamak için revizyon ihtiyacı doğduğu vurgulandı.

-GELİRLERİ ARTIRMAK İÇİN ALINAN TEDBİRLER

Buna göre, bu kalemlerin yaratacağı ek maliyet, toplamda GSYH'nin yüzde 0,5'ini aşmayacak. Bu hedeflerin yakalanabilmesini teminen, gelirleri artırmak amacıyla; akaryakıt ve tütün ürünlerine uygulanan maktu vergilerin ayarlanması ile gelir idaresinin güçlendirilmesi de dahil olmak üzere, birtakım tedbirler alındı.

Mektupta, ''Her ne kadar gelir hedeflerine ulaşılacağına dair inancımız tam olsa da; gelirlerin tahminlerin altında kalması ya da kamu iktisadi teşebbüslerinin fiyatlamalarına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, diğer bütçe varsayımlarının gerçekleşmemesi halinde, ilave tedbirler uygulamaya konulacaktır'' denildi.

Mektuba göre, personel harcamalarının kontrol altına alınması amacıyla yeni memur alımlarına getirilen (devlet memuriyetinden ayrılanların en fazla yüzde 50'si kadar yeni memur istihdam edilmesi yönündeki) sınırlamalara uyuldu.

Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) açıklarının kontrol altına alınmasına yardımcı olmak amacıyla, sağlık harcamalarında verimliliğin artırılmasına yönelik tedbirler uygulamaya konulduğu anlatılan mektupta, elektrik ve doğalgaz fiyatlarında yapılan son fiyat ayarlamalarının, KİT'lerin 2008 yılı gelirlerini (fiyat ayarlaması yapılmamış olması durumuna kıyasla) GSYH'nin yüzde 0,4'ü kadar iyileştirmesinin beklendiği kaydedildi.

Mektuba göre, işgücü piyasası katılıkları ve istihdam üzerindeki mali yüklerin azaltılması için hazırlanan reform paketi, yakın gelecekte hayata geçirilecek. İstihdam paketinin bu yılın bütçesine olan maliyetinin GSYH'nin yüzde 0,25'inden daha düşük seviyede kalması temin edildi.

Bu yıl, sağlık harcamalarının hedefi aşmasına yönelik tedbirlerin alındığı belirtilen mektupta, sağlık sisteminin finansmanına ilişkin bir aktüeryal raporun Haziran ayı sonuna kadar yayımlanmasının planlandığı bildirildi.

Mektuba göre, KİT'lerden ayrılanların en fazla yüzde 10'u kadar yeni eleman istihdam edilmesine devam edilecek ve maktu vergiler ile KİT ürün fiyatlarının (enerji fiyatları dahil) program varsayımlarıyla uyumlu olması sağlanacak. Aksi takdirde, ivedilikle telafi edici tedbirler uygulamaya konulacak. Katma Değer Vergisi'nin veya Gelir Vergisi'nin yapısını bozacak sektörel vergi indirimlerinden ve kamu maliyesinin saydamlığına ve mali disipline zarar verecek bütçe dışı fon tesis edilmesi uygulamasından kaçınılacak.

Sosyal güvenlik reform kanununun Ekim ayından itibaren bütünüyle uygulamaya konulmasının beklendiği, sosyal güvenlik prim tahsilatının iyileştirilmesi amacıyla çeşitli önlemler alındığı anlatılan mektupta, vergi uyumunu artırmak amacıyla alınacak önlemler hakkında bilgi verildi.

Belediyelerin sokak aydınlatması dahil gecikmiş borçlarının çözümlenmesine ve elektrik sektörünün mali performansı üzerinde önemli olumsuz etkisi olan teknik kayıp ve kaçakların azaltılmasına yönelik detaylı bir eylem planı üzerindeki çalışmaların sürdüğü de bildirildi.

Mali sektör reformları hakkında da bilgi verilen mektupta, Merkez Bankası'nın mali istikrar açısından kur riskleri üzerindeki gözetimini etkinleştirmek amacıyla, şirketler kesiminin döviz pozisyonuna yönelik yeni bir anket çalışması başlattığı, anket sonuçlarının 2008 yılı sonu itibarıyla yayımlanacağı kaydedildi.

-KAMU BANKALARININ ÖZELLEŞTİRİLMESİ

Mektuba göre, Halk Bankası'nın yüzde 24'lük kısmının önümüzdeki dönemde, piyasa şartlarına bağlı olarak, ikincil hisse arzına sunulması için hazırlıklar yapılıyor.Bu aşamadan sonra çoğunluk hisselerinin blok satışı yapılabilecek. Halk Bankası'nın tamamen özelleştirilmesi sonrası, Ziraat Bankası için de bir özelleştirme stratejisi hazırlanacak.

-HEDEFLERİN ÇOĞUNA ULAŞILDI

Stand-By düzenlemesinin sonuna yaklaşılırken, programın başlangıcında belirlenen temel hedeflerin birçoğuna ulaşıldığı belirtilen mektupta, şöyle denildi:

''Programın başarısının bir yansıması olarak Türkiye, dünyanın geri kalanı ile olan ticaret ve yatırım bağlarını önemli ölçüde genişletmiş, AB ekonomilerine daha fazla yakınsama sağlamış, uluslararası rezerv pozisyonunu güçlendirmiş ve Fon'un mali desteğine olan ihtiyacını azaltmıştır. Önümüzdeki dönemde, disiplinli makroekonomik politikaları ve yapısal reformları devam ettirerek, kaydedilen ekonomik başarıyı daha da geliştirmek ve sağlanan ekonomik refahı daha da artırmak konusundaki kararlılığımız sürmektedir.''