Akaryakıtta Yeniden Devlet Eli 

Kamunun petrol arama şirketi Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı'nın kurduğu Türkiye Petrolleri Petrol Dağıtım (TP) şirketinin istasyon sayısı kısa sürede 39'a ulaştı. Sektörün diğer oyuncuları TPAO'nun bu hamlesini, 'Devlet yeniden akaryakıt piyasasında aktör mü oluyor?' endişesiyle karşılarken, yeni oyuncunun ilk hamlesi fiyatları düşürmek oldu. TP istasyonlarında benzinin litresi rakiplerinden 7 yeni kuruş daha ucuza satılıyor. Kendilerine yöneltilen, 'devletin gücüyle iş yaptıkları' eleştirilerine karşı çıkan TPAO'dan üst düzey bir yetkili, "Kesinlikle serbest piyasa mantığı ile hareket ediyoruz ve serbest piyasa kurallarına göre davranıyoruz. Akaryakıtı daha ucuza satmamızın sebebi, dağıtım ve bayi kârı marjlarını daha düşük tutmaktan kaynaklanıyor." ifadelerini kullanıyor.

Son dönemde benzin, motorin türü akaryakıt fiyatlarında ciddi artış yaşandı. Konuyu 28 Nisan tarihli nüshasında kamuoyunun gündemine taşıyan Zaman, akaryakıt fiyatlarındaki artışa varil fiyatı 120 doları bulan ham petrolün yanı sıra akaryakıt dağıtım şirketlerinin kâr marjlarını artırmasının büyük etkisi olduğunu ortaya çıkarmıştı. Şirketlerin Ocak 2005'te; benzin, motorin, LPG gibi akaryakıt ürünlerinden aldıkları kâr marjları nakliye dahil yüzde 6-23 arasında değişirken, oran Mart 2008'de yüzde 13-31'e yükselmişti. Dolayısıyla benzin ve mazota gelen zammın önemli bölümünü bu artışlar oluşturuyordu. Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası da bir başka noktaya dikkat çekmişti. Sendika, ana dağıtım şirketlerinin promosyonu azaltmaları durumunda pompa satış fiyatlarının en az 7-8 kuruş daha ucuzlayacağını öne sürmüştü. Pazara girmelerinden kimsenin rahatsızlık duymasına gerek olmadığını aktaran aynı yetkili, "Pazar çok büyük, hepimize yeter." dedi. Akaryakıt pazarının büyüklüğünün yıllık 50 milyar doları bulduğu ifade ediliyor. Şirketi, Petrol Piyasası Kanunu mevzuatına göre kurduklarını ve bu çerçevede işleteceklerini aktaran Türk Petrolleri yetkilisi, "Pazarda var olan bazı şirketler bizden rahatsız. Ama buna gerek yok. Çünkü pazar çok büyük ve Türkiye'de kişi başı akaryakıt tüketimi Avrupa'nın çok gerisinde. Dolayısıyla büyüme potansiyeli olan ve herkese yetecek bir pazar söz konusu. Kimse bizden endişelenmesin." dedi. Resmi verilere göre Yunanistan'da yıllık 2,80 varil olan beyaz ürün tüketimi Türkiye'de sadece 0,32 varilde kalıyor. TP, büyüyen bu pazarda 2015 yılına kadar yüzde 10 pazar payı ile 440 bayi sayısına ulaşmayı hedefliyor.

Enerji Üst Kurulu verilerine göre, TP ile birlikte sektörde 47 ana dağıtım şirketi faaliyet gösteriyor. Petrol Sanayi Derneği verilerine göre de geçen yıl beyaz ürün (benzin, motorin, gazyağı) ve siyah ürün (kalorifer yakıtı, fuel oil) toplam tüketimi 18 milyon tonu buldu. EPDK'nın LPG Sektör Raporu'na göre, 2007'de toplam 2 milyon ton LPG tüketildi. Geçen yıl benzin, motorinler ve LPG-otogazın toplamı olarak ifade edilen otomotiv yakıtları tüketimi ise 17,5 milyon tona ulaştı. Akaryakıt pazarının (beyaz-siyah ürün) oluşturduğu pazar büyüklüğü 48 milyar YTL'ye, havacılık ve deniz ulaşımının da dahil edilmesiyle sektörün toplam büyüklüğü 62 milyar YTL'ye çıktı. Sektörden toplanan vergi geliri (ÖTV+KDV) toplamı da 26 milyar YTL'ye yükseldi.

TP istasyonları niye kuruldu?

TP, Ocak 2006'da kuruldu. Ekim 2006'da lisansını alan şirket, Ocak 2007 itibarıyla akaryakıt pazarına girdi. TP'nin kurulmasının, Başbakan Erdoğan'ın akaryakıt fiyatlarından şikâyetçi olduğu bir döneme denk gelmesi ilginç bulunmuştu. Şirketin en çok muhatap olduğu soruların başında, "TP petrol niye kuruldu? Kamu dağıtım işine devam edecekdiyse daha önce şirketini niye sattı (Petrol Ofisi)?" cümleleri geliyor. Üst düzey TPAO yetkilisi, akaryakıt dağıtım işine dönmelerinin iki amacı olduğunu ifade etti: Birincisi, serbest pazar kuralları çerçevesinde çalışarak rekabetçi bir pazarın oluşmasına katkı sağlamak. İkincisi ise bağlı olduğu TPAO'nun özellikle Irak başta olmak üzere dünyanın değişik ülkelerinde yapacağı faaliyet ve ortaklıklar için entegre bir şirket olduğu imajı vermek. Yetkiliye göre akaryakıt dağıtım şirketi sayesinde uluslararası arenada elleri güçlenecek. Yeni pazarlara açılma veya yabancılarla ortaklıklar gündeme geldiğinde, çatısında üretim, arama, pazarlama ve dağıtım şirketi bulunan bir TPAO daha cazip görünecek. Yetkili, gerekirse yabancı bir ülkede üretim için ortaklık hissesi alabileceklerini, buna karşın iç pazarda da akaryakıt dağıtım şirketine ortaklık söz konusu olabileceğini de kaydetti. TP, iç pazarda öncelikle toplu alımlara yoğunlaşacak. Aynı yetkili, özellikle kamunun yaptığı yüklü akaryakıt alımlarına dikkat çekerek, "Burada tatlı bir rekabet oluşacak. Ardından bu rekabet istasyonlara doğru genişleyecek." değerlendirmesinde bulundu