İstihdam ve Ücret Politikaları Sil Baştan 

Siyasi belirsizlik ve küresel dalgalanmanın ekonomiye etkisiyle şirketler, insan kaynakları ve ücret politikalarını yeniden gözden geçiriyor. Şirketler 2008'in ilk yarısında beyaz yaka eleman alımlarında ciddi olarak frene bastı, zamda ise hedef değil geçmiş enflasyon dikkate alınıyor. Ekonomik büyümedeki yavaşlama ve artan enflasyon, şirketlerin istihdam ve insan kaynakları politikalarına yansıdı. Şirketler 2008'in ilk yarısında "beyaz yaka" olarak ifade edilen üniversite mezunu ve nitelikli eleman alımlarında ciddi olarak frene bastı. 2007'nin hareketli sektörleri olan inşaat, sağlık, lojistik, telekom, dayanıklı tüketim üretimi alanlarında yeni alımlarda büyük azalmalar görülürken, ayrılan elemanın yerine ise yenisini almama, maliyeti yüksek elemanların çıkarılması gibi uygulamalar göze çarpıyor. Eleman alımına kısmen devam eden iki sektör finans ve perakende olarak öne çıktı.
Tutmayan enflasyon hedefi karşısında ise şirketlerin beyaz yakalı çalışanlara yönelik ücret politikasında yeniden yılda çift ücret artışına geçiş eğilimi yükselmeye başladı. Özellikle kilit personelini kaybetmek istemeyen şirketlerin çalışanlarını elinde tutabilmek için yılda 2 zam veya yıl ortası düzeltmenin yanı sıra brüt ücretten net ücrete de dönmeye başlayacağı ifade ediliyor. İnsan kaynakları uzmanları ile sektör temsilcileri ise, tedirginlik nedeniyle şirketlerin 2009 yılı için alternatif planlar üzerinde çalıştıklarına işaret ediyor.
Prometheus Danışmanlık tarafından gerçekleştirilen "2008-2. Yarıyıla Girerken Ücretler - Beyaz Yaka" araştırması, ekonomi ve siyasetteki belirsizliğe bağlı olarak 2008'in ilk yarısında şirketlerin beyaz yakalı çalışanlarına yönelik değişen istihdam ve ücret politikalarını ortaya koydu. İstanbul, Ankara, İzmir, Manisa, İzmit, Tekirdağ ve Antalya'da, "En büyük 2000" arasında yeralan 140 şirket üzerinde gerçekleştirilen araştırmada, farklı sektörlerden firmalarla gruplar yer aldı. Beyaz yaka çalışanlar arasında 24 ayrı unvanı kapsayan araştırma, mayıs ayı itibariyle şirketlerde beyaz yaka çalışan sayısında yüzde 50'ye varan oranlarda azalma olduğunu ortaya koydu.
Araştırmaya göre, azalma yaşanan sektörlerde ayrılan elemanın yerine yenisini almama, maliyeti yüksek elemanların çıkarılması ya da bir kişinin birden fazla alanda iş üstlenmesi olarak kendini gösterdi. Bazı satış ve üretim noktalarının kapatılması, bazı bölümlerin küçültülmesi ile bazı alanların taşeron firmalara verilmesi de çok sık görülen küçülme stratejileri olarak uygulandı.

Şirketler temkinli davranıyor
Son yıllarda beyaz yakalı çalışanlarda ilk kez bu kadar net bir azalma gözlendiğini belirten Prometheus Danışmanlık Genel Müdürü Yücel Atış, "Bunun temel nedeni ekonomide önünü görememek. Buna bir de siyasi yapıdaki kırılganlık eklendiği için şirketler daha fazla temkinli olmayı tercih ediyorlar" dedi.
Atış, olumsuzluğun 2009'a sarkması olasılığı karşısında ise alternatif planlar üzerinde çalışmaya başladıklarına dikkat çekti. Bu planların başında beyaz yaka eleman alımlarında frene basılmasının yanı sıra ücret politikalarının da gözden geçirilmesinin bulunduğunu belirten Atış, "Enflasyona dayalı ücret artışları gerçekleşen enflasyonun gerisinde kaldı. Bu nedenle yılda 2 artışa yöneliş ve yıl ortası düzeltme uygulamaları yeniden gündeme geldi" diye konuştu.

Yıl ortası maaşlara düzeltme
Şu anda şirketlerin yüzde 20'sinin yılda 2, yüzde 80'inin ise yılda tek artış politikası uyguladığını belirten Atış, "İki zam veren şirketlerde yıl ortası zam oranı yüzde 4-6 bandında olacak. Ancak, araştırmaya göre tek zam yapan şirketlerin yüzde 75'i de enflasyon nedeniyle özellikle kilit pozisyonlarda yüzde 2,5-3 oranında düzeltme artışı yapacak" dedi.
Atış, şu anda yüzde şirketlerin yüzde 20'sinde çift zam uygulaması bulunmasına karşın, araştırmaya göre enflasyonun çift haneye ulaşması durumunda şirketlerin yüzde 45'inin yeniden 2 zammın gündeme getireceğini söyledi. Atış, enflasyon hedeflerinin tutmaması nedeniyle şirketlerin gelecek enflasyon hedefi yerine, geçmiş enflasyonu baz almaya geri döneceğini söyledi.
Bilim İlaç İnsan Kaynakları Koordinatörü Aykut Bora, "Büyümeye yönelik yeni işe alım yapılmıyor, 2009'da çift zam uygulamasına dönülebilir" derken, Koç Holding İnsan Kaynakları Koordinatörü Buket Çelebiöven ise, "Şu an için alınmış bir kararımız yok ama temmuz ayı içinde bir çalışma yapacağız. Piyasadaki eğilimle paralel olarak yıl ortası ayarlama zammı gelebilir" diye konuştu. Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği Genel Sekreteri ve Çamlıca Alman Hastanesi CEO'su Yaşar Yıldırım ise, personel azaltma yoluna gidilecek sağlık sektöründe ise işten çıkarmaların yanı sıra, maaşların da düşebileceğini belirtti.



Çamlıca Alman Hastanesi CEO'su Yaşar Yıldırım: Maaşlar düşebilir
Ekonomik ve siyasi belirsizliğin yanı sıra, hükümetin yeni açılacak hastanelere yönelik ruhsatları durdurması, yeni bir departman açılmasının bile planlamaya tabi tutulması, sigortalı hastaların ödediği özel hastane farkının yüzde 30'a indirilmesi sağlık sektöründe beyaz yakalı istihdamı konusunda büyük tehlike yarattı. Böyle bir durumda yeni eleman alımı yapılmadığı gibi, mevcut kadrolardan 80 bin kişinin de işsiz kalması gündemde. İşten çıkarmaların yanı sıra, kalan personelin ise maaşları düşürülebilir.

Koç Holding İK Koordinatörü Buket Çelebiöven: Ayarlama zammı geliyor
Piyasada genel bir tedirginlik var. Ücret artışının enflasyonun gerisinde kaldığı konuşuluyor. Şu an için alınmış bir kararımız yok ama temmuz ayı için bir çalışma yapacağız. Ek birşeyler verilmesi kararı olabilir. Biz ücret artışlarına karar verirken sadece enflasyonu değil, piyasaya göre de hareket ediyoruz. Diğer firmalar ne yapıyor, genel eğilimler ne, ara dönemlerde bunları inceliyoruz. Şu anda görülen, şirketler tek zam dese de, "ayarlama zammı" adı altında bir düzeltmeye gidilmesi.

Bilim İlaç İK Koordinatörü Aykut Bora: Çift zamma dönülebilir
Piyasaya baktığımızda şirketler ancak boşalan pozisyonlarını dolduruyorlar. Büyümeye yönelik yeni alım gerçekleşmiyor. Enflasyonun tek haneye düşmesiyle 2006'da biz de tek zamma geçtik. Ancak enflasyonun yıllık bazda tekrar çift haneye ulaşmasıyla durumu yeniden gözden geçireceğiz. Enflasyonda çift haneli rakamlar devam ederse, 2 ücret artışı gibi politika değişiklikleri olabilir. Şirketler 2008'de tutmayan enflasyon hedefi nedeniyle çalışanların kayıplarını yıl sonunda telafi edeceklerdir.

Aras Kargo İK Danışmanı Esra Gülbay: İşe alımlar askıda
Beyaz yakaya yönelik alımların yılın ikinci yarısına kadar askıya alındığı gözleniyor. Sadece satış ve operasyon ekipleri takviye ediliyor. Ekonomide ciddi bir darboğaz var ve her geçen gün spekulasyonlarla birlikte daha da kritik bir hal alıyor. Personel bütçesini iyi yönetmiş, piyasada ücretlendirme anlaminda kendini yüzde 80 içinde konumlayan şirketler yılda bir ücret artışı yapmaya devam edecektir. Ancak piyasının altında kalan şirketler tekrar 2 zamma yönelebilir. İş değiştirmek isteyen kalifiye işgücü hareketlenecek.




Şirketlerin eleman sayısı

2006 Aralık
Aynı yüzde 55
Arttı yüzde 15
Azaldı yüzde 30

2007 Aralık
Aynı yüzde 60
Arttı yüzde 25
Azaldı yüzde 15

2008 Mayıs itibariyle
Aynı yüzde 45
Arttı yüzde 5
Azaldı yüzde 50


Şirketler ücret artışında neyi baz alıyor

2006 Aralık
Geçmiş yüzde 30
Gelecek yüzde 40
Karma yüzde 30

2007 Aralık
Geçmiş yüzde 40
Gelecek yüzde 30
Karma yüzde 30

2008 Temmuz
Geçmiş yüzde 60
Gelecek yüzde 25
Karma yüzde 15


REFERANS - CEYDA ÇAĞLAYAN