MALİYE'DEN YENİ AÇILIM: Denetimlerine Standart Getirildi

diğer denetim birimlerince de kullanılması öngörülen görev standartlarıyla, ''Görevlerin amacına uygun şekilde, verimli, etkin ve etik ilkeler içinde gerçekleştirilmesi, görev sonuçlarının adil ve güvenilir olması ve görevlerin kalite kontrol, görevlilerin de performans bakımından değerlendirilmesine ortam hazırlanması'' amaçlandı.

Bütün teftiş, inceleme, soruşturma ve diğer denetim görevlerinde kullanılacak yeni görev standartları, 4 temel başlık altında sıralandı. Bunlar da, ''etik ilkeler ve temel mesleki nitelik standartları'', ''çalışma standartları'', ''raporlama standartları'' ve ''görevlerin yönetimi ve kalite kontrol standartları'' olarak belirlendi.

Çalışma standartları içinde, ortak çalışma, teftişe ilişkin çalışma, soruşturmaya ilişkin çalışma, vergi ve diğer incelemelere ilişkin çalışma standartları da ayrı alt başlıklar halinde düzenlendi.

Görev standartlarıyla, denetim elemanlarından inceleme, soruşturma ve teftiş sırasında adil, doğru, dürüst ve nazik olmaları, imtiyazlı muamelede bulunmamaları, herhangi bir baskıya ve yönlendirmeye maruz kalmadan görevlerini yerine getirmeleri, temkinli hareket etmeleri, vergi incelemelerinde mükellef haklarına saygı göstermeleri ve Hazineci yaklaşımdan kaçınmaları istendi.

DENETİMİN DE ETKİNLİĞİ SORGULANMALI

Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanvekili Gençosman Yaraşlı da, görev standartlarıyla ilgili değerlendirmesinde, yönetimin bir fonksiyonu olan ve bir doğruluk, uygunluk, akılcılık sorgulaması niteliğinde bulunan denetim faaliyetinin bizzat kendisinin etkinliğinin de sorgulanması gerektiğini belirtti.

Bu konuda dünyada, ''denetim faaliyetlerinin gerek kalite, gerekse güvenirlilik yönüyle standarda bağlanması'' eğilimi bulunduğunu kaydeden Yaraşlı, denetim standartlarının, denetim faaliyetlerinin icrasına yönelik teknik esaslarla birlikte, denetçinin sahip olması gereken etik ve mesleki niteliklere yönelik düzenlemeleri de içerdiğini vurguladı.

Çeşitli ulusal ve uluslararası kuruluşların çağdaş denetim standartlarını inceleyerek, geniş bir katılımla yeni görev standartlarını hazırladıklarını ifade eden Yaraşlı, ortaya çıkan standardın ülkemizdeki diğer denetim birimlerine de örnek olacak nitelikte bir metin olduğunu belirtti.

İŞTE DENETİM STANDARTLARI

Teftiş Kurulu kanalıyla Maliye Bakanlığında uygulamaya giren denetimle ilgili görev standartlarında yer alan bazı ilkeler şöyle:

1- Etik ilkeler ve temel mesleki nitelik standartları:

- Adil olma ve hukukun üstünlüğü ilkesine bağlılık.

- Doğruluk, dürüstlük. (Çıkar çatışmasından kaçınma, kamusal bilgilerin, mesleki konumun ve kamu kaynağının doğru kullanımı.)

- Zihni özgürlük. (Bağımsızlık. Herhangi bir baskıya, etkilenmeye veya yönlendirmeye maruz kalınmadan görev yerine getirilecek. Tarafsız davranılacak. Önyargısız olunacak.)

- Mesleki yetkinlik ve mesleki gelişime önem verme.

- Sosyal ilişkiler. (Nazik, saygılı ve ölçülü davranılacak. Fiilen görev yapmayan meslektaşlara imtiyazlı muamelede bulunulmayacak.)

2- Çalışma standartları:

a- Ortak çalışma standartları:

- Gizliliğe özen. (Görev nedeniyle vakıf olunan meslek sırlarının dışarıya sızmaması hususunda büyük titizlik gösterilecek.)

- İyiniyet ve masumiyet. (Asıl olan teftiş edilen, incelenen kişinin iyiniyeti, soruşturulan kişinin masumiyetidir.)

- Temkinli ve şüpheci tavır sergileme. (Görev konusuyla ilgili bilgi, belge, ifade ve kayıtlara temkinle yaklaşılacak, tüm unsurlar gerçek ve doğru olarak tespit edilecek, emin olunmayan hususlar şüpheyle yaklaşılıp, irdelenecek.)

- Araştırmacı olma ve özgünlüğü özümseme. (Görev konusu her yönüyle araştırılıp, değerlendirilecek.)

- Dikkatli ve özenli çalışma.

b- Teftişe ilişkin çalışma standartları:

- İnsanın önceliği.

- Teftişte derinlilik.

- Risk odaklılık.

- Gözlemleme.

- E-Teftişten azami ölçüde istifade etme.

- İcrai faaliyetlere müdahale edilmemesi.

c- Soruşturmaya ilişkin çalışma standartları:

- Soruşturmanın mahallinde yapılması.

- Soruşturmada delil toplama.

- Soruşturulanın itibarının korunmasına özen.

- Görevden uzaklaştırma yetkisinin kullanım esasları.

d- İncelemeye ilişkin standartlar:

- Vergi incelemeleri:

- Mükellef haklarına saygı.

(İnceleme faaliyetlerinde mükelleflerin yasal haklarına saygı gösterilecek, inceleme elemanı olarak vergi mahremiyeti başta olmak üzere yasal yükümlülükler eksiksiz yerine getirilecek.İncelemeye başlamadan önce kimlik ibraz edilerek, inceleme mevzu hakkında mükellef bilgilendirilecek, sonraki aşamalarda da inceleme süreci hakkında mükellefin bilgi talebi, incelemenin selametine zarar vermeyecek şekilde karşılanacak.

Çalışma saatleri dışında mükellefin işyerinde çalışılmayacak. Aramalı inceleme söz konusu olduğunda bu husustaki mahkeme kararı mükellefe ibraz edilerek, aramanın kapsamı ve amacı açıklanacak. Bir taraftan bilgi ve belgelerin ortadan kaldırılarak yok edilmesi tehlikesine karşı tedbir alınırken, diğer taraftan da aramanın maksadını aşan eylemlerde bulunmamaya özen gösterilecek.)

- Hazineci yaklaşımdan kaçınma. (İncelemede bulunanın görevi, ödenmesi gereken vergi tutarını doğru olarak tespit etmektir.)

- Muamelenin gerçek mahiyeti esası. (İktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddiası, hukuka uygun olarak ispatlanmadıkça itibar görmeyecek.)

- Bulguların tutanakla tevsiki

- Vergi suçunun tespiti. (Vergi suçunun varlığının tespiti halinde, durum usulüne uygun olarak düzenlenecek vergi suçu raporuyla savcılığa bildirilecek.)

3- Genel raporlama standartları:

- Raporların eksiksiz ve doğru olması. (Raporun sağlam delillere dayandırılması için görevin gerektirdiği inceleme ve tespitler tam olarak yapılmış olacak. Tereddütler veya haklı nedenlerle eksik kalan hususlar ve yapılan değerlendirmelerin diğer sınırlılıkları raporda açıkça belirtilecek.)

- Raporların gerçekçi, tarafsız ve çarpıtmalardan uzak olması.

- Gerçeği ortaya çıkarma.

- Açık, anlaşılır ve yapıcı olma.

4- Görevlerin yönetimi ve kalite kontrol standartları:

- Katılımcı yönetim anlayışı.

- Çağdaş yönetim tekniklerinin kullanılmalı.

- Görev alanındaki gelişim ve eğilimlerin izlenmesi.