Petrolde İndirim Müjdesi 

Ancak diğer ülkelerden destek gelmemesi nedeniyle ani bir fiyat düşüşü beklenmiyor. Uluslararası petrol fiyatlarındaki artışları tartışmak üzere dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan'ın çağrısıyla Cidde'de dün 37 ülkenin katılımıyla düzenlenen “acil zirve”den “üretim artışı” mesajı çıktı.

Daha önce de petrol arzını arttıracağı açıklamasıyla fiyatlarda bir miktar gerileme yaşanmasını sağlayan Suudi Arabistan'ın Petrol Bakanı Ali el-Naimi, dünkü zirvede “Suudi Arabistan yılın geri kalanında daha fazla petrol arzına hazır” diyerek, kararlılıklarını ortaya koydu. Naimi, Suudi Arabistan'ın günlük 9,7 milyon varil fazla petrol pompalamaya hazır olduğunu bildirdi.

SORUN ÇOK

Suudi Arabistan'dan gelen bu güçlü mesajın zirveyi bırakmayan petrol fiyatlarında bir gerileme getirmesi ihtimalini güçlendirdi. Ancak Suudi Arabistan dışındaki hiçbir OPEC üyesinin bu üretim artışı kararına katılmaması, Suudi Arabistan'ın tavrının fiyat üzerinde ne kadar etkili olacağı yönünde soru işaretlerinin sürmesine neden oluyor. Cezayir Petrol Bakanı ve aynı zamanda OPEC Dönem Başkanı olan Şekib Halil de, dün zirvede diğer OPEC üye ülkelerinin de Suudi Arabistan gibi üretimi arttırmayı tartıştığı yönünde bir şey duymadığı açıklaması yaptı.

YETERLİ OLMAZ

Petrol fiyatlarındaki artışın çeşitli sebepleri olması da, Suudi Arabistan'ın petrol üretimini arttırmasının yeterli olmayacağı görüşünü destekler nitelikte. İtalya Ekonomi Bakanı Giulio Tremonti, Suudi Arabistan'ın arz artışının Nijerya'daki üretim sıkıntıları nedeniyle gölgelenebileceğine dikkat çekti. Ayrıca, ek petrol arzı olmaması halinde her yüzde 1'lik talep artışında fiyatların yüzde 20 yükseleceği beklentisi dile getiriliyor.

YENİ ANLAŞMA ÖNERİSİ

Türkiye'yi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler'in temsil ettiği zirvede, İngiltere Başbakanı Gordon Brown, zirveye katılan herkesin fiyatların “çok yüksek” olduğu konusunda hemfikir olduklarını söyledi. Brown ayrıca, temiz enerji yatırımlarını destekleyen yeni bir anlaşma ile İngiltere enerji piyasalarının yabancı yatırımcılara açılabileceğini ifade etti.

BALON MU KRiZ Mi?

Geçen hafta 140 dolar sınırına bir adım daha yaklaşarak yeni tarihi zirvesine ulaşan petrol fiyatlarının nereye gideceği gündemin sıcak maddesi olarak yerini koruyor. Petrol fiyatı geçen hafta doların güçlenmesi ve dünya petrol talebinin düşeceği yönündeki açıklamalarla 130 dolara kadar düşerken, bu hafta dalgalı seyirle birlikte yükseliş eğilimi devam etti. İki hafta önce varil fiyatının bir günde 11 dolar birden artması da endişeleri ve 150-250 dolar arası değişen fiyat senaryolarını sıcak tutuyor. Mortgage krizi ile başlayıp bankacılık krizi ve arkasından global krizi konuşmaya başladığımız 2008 yılında, daha ilk altı ay dolmadan araya bir de "petrol şoku” girdi.

Yakıt fiyatları ile birlikte enerji maliyetlerini de üst noktalara çıkaran petroldeki fiyat artışı, tüm dünyada enflasyon kaygılarını da adeta hortlattı. Petrolün varil fiyatında son dönemde yaşanan hızlı yükseliş, 1973, 1980 ve 1990 yıllarında yaşananların ardından dördüncü petrol şoku olarak geçmeye başladı. Petrolde fiyat tırmanışı geçen hafta yeni bir rekorla devam ederken, yaşanan inişli-çıkışlı hareket piyasalarda "var mı arttıran” şeklinde hakim olan havayı ise biraz dağıttı. Fiyat artışının spekülatif olduğu değerlendirmesi sıkça dile getirilirken, bu "balon”un eninde sonunda patlayacağı görüşü de geçerliliğini koruyor.

FATURA KABARDI

Petrolde şimdiye kadar yapılan fiyat tahminlerinin ne kadar tutup tutmayacağını ve ya da yaşanan tırmanışın bir balon olup olmadığını zaman gösterecek ancak fiyatların geldiği mevcut seviye bile özellikle Türkiye gibi petrolde ithalata bağımlı ülke ekonomilerine ağır bir fatura yüklemiş durumda. Geçen yıl sonundan beri 50 dolar artan petrolün varil fiyatı yüzde 65 yükseldi. Geçen sene haziran ayında ortalama varil fiyatı 60 dolar olan petrol, bir yıllık dönemde de yüzde 125 yükseldi. Bir dolarlık artışın maliyetinin 500 milyon dolar olarak kabul edildiği hesaba göre, yılın sadece son 6 ay itibariyle yaşanan 50 dolarlık artışın faturası 25 milyar dolara ulaştı.

KÂRA VERGi GÜNDEMDE

Petrolde ilk önceleri spekülatif olduğu görüşü öne çıkan yükselişin ardı arkası kesilmeyince, ülkeler mali önlem arayışlarına girdiler. Önce ABD, sonra da Avrupa'dan "enerji şirketlerinin yüksek kârlarını vergilendirelim” fikri ortaya çıktı. ABD'de bir tasarı olarak ortaya çıkan bu önerinin ardından, Avrupa Komisyonu "Robin Hood Vergileri” olarak adlandırılan bir düzenlemeyi gündeme getirdi. Düzenleme ile enerji şirketlerinin petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle elde ettikleri yüksek kârların vergilendirilmesi ve bunun tüketiciler tarafında indirim olarak yansıtılmasını öngörülüyor.

GREV DALGASI BÜYÜDÜ

Petrol fiyatlarındaki artışın yakıt fiyatlarını tırmandırması tüketicilerle birlikte havayolu, ulaştırma ve taşımacılık sektörlerini de vurdu. Vatandaşlar artan yakıt fiyatlarına karşı daha az araba kullanmak ya da seyahatlerini ertelemek gibi çözümler üretirken, tüm dünyada havayolu şirketleri bagaj oranını azaltmak ve çeşitli hizmetlerini ücretli hale getirmek gibi uygulamaları devreye soktu.

Otomotiv üreticileri de üretim ağırlıklarında değişikliklere gidiyor. Fiyat artışının sürmesi ile tepkiler, geniş katılımlı protestolara ve ardından da dünya çapında grevlere dönüştü. İspanya, Fransa'da greve giden kamyon şoförlerine, en son Güney Kore'li meslekdaşları katıldı. Hindistan'dan Malezya'ya, Filipinler'den Endonezya'ya kadar çok sayıda ülkede "yüksek petrol fiyatına son" sesleri yükseliyor.

UCUZ UÇUŞLARIN SONU MU?

Petrol fiyatlarındaki artış başta havayolu ve otomotiv, demir çelik, nakliye ve lojistik gibi enerji yoğun sektörleri kritik kararlar aşamasına getirdi. United Airlines, Delta ve son olarak Air Canada büyük oranlı işten çıkarmalara gideceğini açıklarken; havacılık sektörünün yaşanan fiyat artışları nedeniyle, 11 Eylül’den daha kötü bir darboğaza gireceğinden endişe ediliyor. Ayrıca, havayolu şirketlerinin rekabet nedeniyle başvurdukları "ucuz uçuş”ların da sona ereceği tartışılmaya başlandı. Şirketlerin artan yakıt fiyatlarına paralel olarak yüzde 40'a varan artışlara gitmek zorunda kalacağı ifade ediliyor.

BOYKOT ÇAĞRISI

Petrol fiyatlarındaki yükseliş yarattığı enflasyon baskısıyla ülkelerin ekonomi yönetimlerini alarma geçirirken, vatandaşlar da özellikle blog'lar üzerinden hararetli tartışmalar yürütüyor. Öneriler arasında petrol şirketlerine yönelik boykot çağrıları dikkat çekiyor. Boykotun güçlü bir destek bulması halinde galon fiyatının kısa sürede 1 dolara kadar ineceğini öne sürenler var. Petrol şirketlerinin yüksek fiyatlar nedeniyle elde ettikleri kârların vergilendirilmesi yönündeki çalışmalar ise şirketlerin buna izin vermeyeceği belirtilerek pek gerçekçi bulunmuyor.

PETROL FiYATLARININ SEYRi

1973: İsrail ile Suriye ve Mısır arasındaki savaş sırasında, OPEC'in İsrail'i destekleyen ülkelere petrol ambargosu başlatmasının ardından 6 aylık dönemde petrolün varil fiyatı yüzde 400'e varan oranda arttı ve 3 dolardan 11 doların üzerine çıktı.

1979: İran'da devrim ilanının arkasından petrol üretiminde başlayan düşüşün etkisiyle başlayan fiyat artışları ile petrolün varil fiyatını 20 doların üzerine çıktı. Ocak-aralık ayları arasında yaşanan fiyat artışı yüzde 118 artarken, petrolün varil fiyatı 24 dolara kadar yükseldi.

1980: İran ve Irak arasındaki savaş iki ülkenin petrol üretiminde azalmaya neden olurken, petrolün varil fiyatı 1981 yılına gelindiğinde 35 dolara ulaştı.

1990: Irak'ın Kuveyt'i işgali nedeniyle petrol fiyatları tırmanışa geçti. Haziran-ekim ayları arasında yüzde 113 yükselen petrolün varil fiyatı 40 doları aştı.

2005: Yıl ortasında 60 dolar seviyesinde bulunan petrolün varil fiyatı, yaşanan Katrina kasırgası sonrası 70 doların üzerine çıktı.

2006: İsrail'in Lübnan'a saldırısının Ortadoğu'da yarattığı gerginliğin etkisi petrol fiyatlarına yansıdı. Yıl sonuna doğru petrolün varil fiyatı 95 dolara kadar yükseldi.

2008: OPEC'in üretim kısıntısına gideceği beklentileri ile birlikte dolardaki zayıflamanın etkisi ile petrolün varil fiyatı ilk kez şubat ayında 100 doları aştı. 139 doları aşarak tarihi zirvesine çıkan petrolün varil fiyatı son 4 ayda yüzde 39 yükseliş kaydetti.