Gazeteci Ahmet Şık ve Nedim Şener'in tutuklanmalarıyla başlayan ve Şık'ın daha basılmamış kitap çalışmalarına el konulmasıyla devam eden süreç, demokrasiden yeterince nasibini alamamış bir coğrafyanın, geç ergen çocukları olarak kafalarımızı karıştırdı. Çoğumuzun ifade özgürlüğümüze müdahale olarak algılayıp tepki verdiği bu durum, kimileri için de olağandı. Zira kitapların yasaklanarak, yazarlarının cezalandırılması bu ülke ve bu sistemde hiç de yabancı değildi. Ülkede kitaplar her dönemde yasaklanmış ve hatta yakılmıştı. Kimi bu vahşi sistemin kraldan çok kralcıları tarafından, kimi de kendi varlıklarını sürdürmek isteyen iktidar sevdalıları tarafından yakılıp yasaklanan kitaplar tarihimizde hiç de az değil. Biz de bu hafta yasaklardan nasibini almış kimi kitapları sizler için derledik. Derledik diyoruz zira, yasaklanmış o kadar kitap arasından seçmek oldukça güç oldu. İşte yakın tarihimizde yasaklanmış, yakılmış ya da dava açılmış bazı kitaplar...
BÜTÜN ŞİİRLERİ NåZIM HİKMET
6 Mayıs 1931 günü Nazım Hikmet, yazdığı ilk beş şiir kitabında 835 Satır (1929), Jokond ile Sİ-YA-U (1929), Varan 3 (1930), 1+1=1 (1930), Sesini Kaybeden Şehir (1931) 'bir zümrenin başka zümreler üzerinde hakimiyetini temin etmek gayesiyle halkı suça teşvik ettiği' iddiasıyla mahkemeye sevk edilir. Cezaevine girdiği 1938 yılında şiirleri ülkede yasaklanır.
SINIF / RIFAT ILGAZ
Rıfat Ilgaz'ın, 1940'lı yıllarda yazdığı 'Sınıf' adlı kitap başına bela olur. Muhalif kimliğiyle tanınan Ilgaz'ın kitabının adını manidar bulan egemen güç, kitabın sınıfsal bir içerik taşıdığına ve bölünmez bütünlüğe karşı olduğuna kanaat getirir. 1944 yılının Ocak ayında yayımlanan 'Sınıf'ın kapak rengi de kırmızı olunca, kitap yasaklanmaktan kurtulamaz ve yazarı 6 ay hapis cezasına mahkum edilir. Yazarın başı yazdıkları nedeniyle sonraki zamanlarda da sık sık belaya girer.
TEBLİĞ / A. KADİR
A. Kadir'in (İbrahim Abdülkadir Meriçboyu) 'Tebliğ' isimli savaş karşıtı şiirler içeren kitabı 1943 yılında toplatılır. Şair, 5 yıl sürecek bir sürgüne gönderilir.
8'DE BASILIP 9'DA TOPLATILAN DERGİ
O yıllarda yasaklamalar sadece kitaplar için değil diğer yayınlar için de devrededir. 1946 yılında yayın hayatına başlayan ve Sabahattin åli, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz'ın yazarlığını yaptığı haftalık mizah gazetesi Marko Paşa da toplatılmak ve yasaklamak denince akla ilk gelen yayınlardan biridir. Derginin 16. sayısına koyduğu açıklama da süreci anlamamıza katkı sunar:
'Ne gün fırsat bulursa o gün çıkar. Çıktığı gün saat 8 ile 9 arasında satılır. 9'da toplamaya başlarlar. Türkiye'de demokrasinin ve basın hürriyetinin miyarı olan böyle acayip bir mizah gazetesidir.'
YAN YANA / MELİH CEVDET ANDAY
Yasaklanması en şaşırtıcı kitaplardan biri de Sait Faik'in 'Medar-ı Maişet Motoru' isimli kitabı olur. Romanı 1944'te ilk yayımlandığında sıkıyönetim mahkemelerince toplatılır. Toplatılma gerekçesi ise kitaptaki kahramanlardan birinin eski bir asker kaputu giymesidir. Oysa dönemin sıkıyönetimi, askerin 'eski' bir asker kaputu giyemeyeceğine hükmetmiştir.
SIRÇA KÖŞK / SABAHATTİN åLİ
Muhalifliği başına en çok iş açanlardan biri de Sabahattin åli'dir. Öyle ki, yakın tarihin siyasi cinayet serisi de Sabahattin åli'nin öldürülmesiyle başlar. Yaşadığı fırtınalı hayat ve kıstırılmışlıkla git gide sertleşmiş, ideolojikleşmiş ve sonunda başkaldırıya dönüşmüş olan Sabahattin Ali'nin 1947 yılında yayınlandığı son öyküsü 'Sırça Köşk' devlete bir başkaldırış olduğu iddiasıyla yayından kaldırılan kitaplardandır. Yazar kitabın yayından kaldırılmasının ardından 2 Nisan 1948'de yurtdışına çıkmak için anlaştığı Ali Ertekin tarafından, Bulgaristan sınırı yakınlarında öldürüldü.
BİZİM KÖY / MAHMUT MAKAL
'Bizim Köy' 1950'de yayımlandığında toplumun geniş kesimlerinde tam anlamıyla bir depreme yol açtı. Yazarın, 17 yaşında gencecik bir öğretmenken kaleme almaya başladığı köy notları kitap haline getirilip de basıldığı zaman önce iktidarın öfkesini üzerine çekti. Çünkü köyden yükselen yoksulluk çığlığı, kulaklarını ve gözlerini her türlü olumsuzluğa kapamak isteyenlere, köyleri yemyeşil, bereketli, güzel köylü kızlarının berrak pınarlardan su taşıdığı yerler olarak gösterme çabasında olanlara atılan bir tokattı. Karlar erimeye başlayıp, yollar açılınca ilk ziyaretçileri jandarmalar oldu Makal'ın. Tutuklandı.
Yasaklanan kitaplardan bazıları
Adalet Ağaoğlu / Fikrimin İnce Gülü
Henry Miller / Oğlak Dönencesi
Nedim Gürsel / Allah'ın Kızları
Pınar Kür / Asılacak Kadın
Mahir Kaynak
Yel Üfürdü Sel Götürdü
Aydoğan Vatandaş / Armagedon
Ahmet Altan / Sudaki İz
Sevgi Soysal / Şafak
Müjdat Gezen ve Savaş Dinçel
Çizgilerle Nazım Hikmet
Neşe Düzel
Türkiye'nin Gizlenen Yüzü
Ataol Behramoğlu
Ne Yağmur... Ne Şiirler...
Carlos Marighella / Şehir Gerillası
Mao Tse Tung ve Che Guevara
Gerilla Harbi
Mahir Çayan / Toplu Yazılar
İsmail Beşikçi / Doğuda
Değişim ve Yapısal Sorunlar
Yaşar Miraç / Trabzonlu Delikanlı
Nihat Behram
Darağacında Üç Fidan
V.I.Lenin / Devlet ve İhtilal
Harun Karadeniz
Olaylı Yıllar ve Gençlik
V.I. Lenin / Ne Yapmalı:
Hareketimizin Can Alıcı Sorunları
Sevgi Soysal / Yürümek
Hasan Kıyafet / 12 Mart Fıkraları
Said Nursi / İhlas Risaleleri
Karl Marx / Kapital
William Shakespeare / Kral Lear
D.H. Lawrance / Lady Chatterly Tolstoy / Anna Karenina(AKŞAM)
Yorumcuların dikkatine… • İmlası çok bozuk, • Büyük harfle yazılan, • Habere değil yorumculara yönelik, • Diğer kişilere hakaret niteliği taşıyan, • Argo, küfür ve ırkçı ifadeler içeren, • Bir iki kelimelik, konuyu zenginleştirmeyen, yorumlar KESİNLİKLE YAYIMLANMAYACAKTIR. |
Bunlar da ilginizi çekebilir...