Musul'da Sünnilere Operasyon 

Irak yönetimi, Basra ve Bağdat'ta Şii milislere karşı açtığı savaştan sonra dikkatini şimdi de kuzeydeki Musul'a çevirdi.

El Maliki hükümeti Musul'daki El Kaide'ye karşı operasyon başlattı

Irak ordusuna göre Başbakan Nuri el Maliki bugün Musul'a giderek, Irak'taki el Kaide örgütüne karşı hafta sonunda başlatılan operasyonun komutasını devraldı.

Ülkenin üçüncü büyük kenti olan Musul; Bağdat ve diğer şehirlerden sürülen örgütün varlık gösterdiği son büyük kent olarak biliniyor.

Gelişmeleri, Musul'dan yeni çıkan İngiliz Independent gazetesinin Irak konularında uzman muhabiri Patrick Cockburn'le konuştuk.

----------------------------------------------------

BBC: Sizce büyük bir operasyon mu bu?

PC: Şimdiden büyük bir saldırı olduğunu söyleyebiliriz. Musul'a 15 bin asker sevkedildi, hiçbir aracın sokağa çıkmasına izin verilmiyor.

Halk da Cumartesiden beri genelde evlerinde; üstelik pek çoğu için bu saldırı sürpriz olduğundan gıda stoku da yapmamışlardı.

Bu arada hükümet öyle söylese de, bu operasyonun yalnızca Irak'taki el Kaide örgütüne karşı olduğunu sanmak yanlış olur.

Musul'un 1 milyon 400 binlik nüfusundan çoğu Sünni. Bunların arasında Baasçı isyancılar da var; eski Irak ordusu generalleri. İşte bunlar kentte Irak'taki el Kaide örgütünden daha güçlü.

Ama Basra'da ya da Bağdat'ın Sadr kentinde olduğu gibi büyük semtleri ele geçirmiş olmadıklarından, Musul'da sokak sokak çatışmalar yok. Irak ordusu ev ev aramalar, tutuklamalar yapıyor.

Fakat sorun şu ki her iki grup için de, Musul'dan bir süreliğine kaybolmak çok kolay. Kenti çevreye bağlayan pekçok yol var; Suriye sınırı yakın. Bir süreliğine oraya geçip, geri dönebilirler rahatlıkla.

Kentteki Kürt bir liderle konuşuyordum da, "Operasyon iki ay sürseydi, ordu bu kadar kalsaydı o zaman etkili olurdu. Kısa bir saldırı olduğu için etkisi de sınırlı olacak" dedi.

BBC: Peki böyle bir operasyonun sözünü hükümet taa Ocak ayında vermişti. Neden şimdi harekete geçti?

PC: Bence burada bir propaganda boyutu da var. El Maliki hükümeti, Basra ve Bağdat'ın Sadr semtinde Şiilere karşı giriştiği operasyonlardan sonra, Sünnilerin çoğunlukta olduğu bir kentte de aynı şeyi yaptığını göstermek istiyor.

BBC: Musul'daki operasyonun başladığı gün Irak hükümeti en zorlandığı cephede, yedi haftadır Mehdi Ordusu milislerine karşı savaştığı Sadr semtinde de ateşkes konusunda uzlaşma sağladığını duyurdu.

Buna göre Sadr taraftarları (tıpkı Basra'da olduğu gibi) silahlarını teslim etmeyecek, ama sokakların kontrolünü Irak ordusuna bırakacak. Bir diğer koşul, Amerikan askerlerinin bölgeye girmemesi. Bugün yürürlüğe giren ateşkese genelde uyulduğu söyleniyor.

Sadr'daki kıyasıya çatışmalarda, çoğu sivil yaklaşık bin kişi ölmüştü. Peki nasıl oldu da Mehdi Ordusu lideri, Şii din adamı Mukteda es Sadr, ateşkesi kabul etti?

PC: Bence Mukteda es Sadr ve adamları zaten hükümetle ya da hükümetteki Şii rakipleriyle, Amerikan askerleri onlara yardım ederken çatışmayı hiç istemiyorlardı.

2004 yılında Sadr taraftarlarıyla Amerikan askerleri Necef'te çatışmaya girdiğinden beri, Amerikalılarla doğrudan karşı karşıya gelmemeye özen gösterdiler. Bir süredir de ateşkes istiyorlardı.

Hükümetse çatışmak istedi -- büyük olasılıkla Mukteda es Sadr'ın Şii rakipleri iktidarda olduğu için.

Sadr taraftarları da hükümetin, Ekim ayında yapılacak yerel seçimlerde örgütün çok iyi sonuçlar alacağından şüphelendiği için harekete geçtiğini düşünüyor.

BBC: Peki o zaman, Basra'da ve Sadr semtinde çatışmalar aynı zamanda, 25 Mart'ta başlamıştı. Neden Basra'daki çatışma birkaç haftada bitti, Sadrcılar sokaklardan çekildi de, Bağdat'taki çatışma uzadı?

PC: İlginç bir soru. Bence Mukteda, Basra'daki çatışmaların bitmesini istedi ama aynı zamanda herhalde İranlılardan da baskı geldi. Mukteda zaten İran'da yaşıyor.

İranlılar da Iraklı Şiiler arasında iç savaş çıkmasını istemedi. Irak'taki tüm Şii oluşumlarla bağlantıları var.

Bu yüzden Mukteda, Basra sokaklarından çekildi. Yerine Irak askerleri yerleşti. Mukteda için iyi olmadı tabii.

Bağdat'ta bu kadar çabuk ateşkes olmamasının bir sebebi, Mukteda'nın adamlarının burada daha çok Amerikan askerleriyle çatışıyor olması.

Basra'daysa, Irak askerleriyle karşı karşıyaydılar.

İkinci bir sebep, Mukteda'nın adamları Basra'yı tek başlarına kontrol etmiyordu, oradaki milislerden biriydiler yalnızca. Sadr semtindeyse hakimiyet tamamen onlarda ve bu hakimiyet, örgüt için çok önemli. Bu yüzden İranlılar o kadar baskı yapamadı.

BBC: Peki Irak hükümeti amacına ulaştı mı, Mukteda es Sadr'ı zayıflattı mı sizce?

PC: Bence bu çok kritik ve önemli bir konu. Öncelikle, çatışmaların bittiğini sanmam. Bir safhası bitti yalnızca. Bundan önce de ateşkesler oldu, bundan sonra da olacak.

Mukteda'nın ve hareketinin hayatta kalmayı başardığını söyleyebiliriz.

Buna karşılık da hükümetin onlara Sadr semtine ve Basra'ya girebileceğini gösterdiğini söyleyebiliriz.

Ama bunu Amerika'nın askeri gücü olmadan sürdürebileceklerini sanmıyorum. Nuri el Maliki hükümeti bunu tamamen kendi zaferleri gibi gösteriyor ama tek başlarına asla yapamazlardı bunu.

Dolayısıyla hükümet biraz güçlendi; Mukteda biraz zayıfladı ama genel güçler dengesinde fazla bir değişiklik olmadı bence.

BBC: Peki bin kişinin ölümüne yol açtığı söylenen bu çatışmalar ardından, Sadr semtindeki insani durum hakkında neler biliyoruz?

PC: Çatışmadan önce de iyi durumda değildi burası. Çok ufak bir alanda, 2 milyon kişi neredeyse üstüste yaşıyor; çoğu yoksul. Su ve elektrik neredeyse yok.

Birdenbire burada ağır silahlar kullanılmaya başlandı. Amerikan helikopterleri füzeler fırlattı.

BM'ye göre ölenlerin yüzde 60'ı kadın ve çocuklar. Amerikalılarsa çoğunun teröristler olduğunu söylüyor.

İşin trajik tarafı, artan petrol fiyatları yüzünden Irak hükümetinin 40 milyar doları var. Ama sıradan Iraklılar için fazla birşey yapamıyor. Pekçok Iraklı açlık sınırında yaşıyor.

BBC: Bir de Amerikan ordusunun Sadr semtini bölmek için inşa ettiği duvar var. O nasıl etkiliyor insanların hayatını?

PC: Bağdat'ın hepsi bu tür duvarlarla çevrili. Böyle yönetmesi daha kolay oluyor. Fakat kenti bir dizi toplama kampına dönüştürüyor bu duvarlar.

Tabii yüzde 100 kontrol sağlayamıyorlar. Ama insanların hayatını zorlaştırıyorlar.

Her girişte çıkışta hesap veriyorsun, arabanı çıkarmak zorlaşıyor, başka bir bölgede alışveriş yapmak zorlaşıyor.

Dolayısıyla Bağdat bir kabus-kent oldu. Normal bir kent değil artık.

Beton duvarlarla çevrili köylere dönüştü.