Şişmanlık Miras mı Kalıyor? 

Üzerinde araştırmalar yapılan konuya şimdi yeni bir boyut eklendi. İsveçli uzmanlara göre, şişmanlık babadan çocuğa geçiyormuş. Türkiye'deki uzmanlara göre ise şişmanlığın tek bir sebebi yok.

Şişmanlık modern çağın önemli bir hastalığı. En son İsveç'te gerçekleştirilen bir araştırma, yine bizi bu konuyu açmaya itti. Malum, Amerika kıtasından tutun Avrupa'ya dünya şişmanlığın sebeplerini konuşuyor; bilim adamları, her geçen gün obezitenin nedenlerine bir yenisini ekliyor. Kimi bu hastalığın genetik oluğunu söylüyor kimi çevresel etkenlere bağlıyor. 'Peki, kimin dediği doğru?' Beslenme, metabolizma hatta obezite uzmanları bile bu sorunun cevabını tam veremezken, kafaların karışmaması mümkün değil. Lakin son yıllarda hayat standartlarımızın, çok yemesek bile obezite riski oluşturması bu mevzuda zihnimizi oldukça meşgul ediyor. Düzensiz ve sağlıksız beslenme, internet ve televizyonun başında fazla vakit harcama, obezitenin günümüzdeki nedenleri arasında gösterilirken şimdi de Avrupalı bilim adamları 'şişmanlık, babadan çocuğa geçiyor' diyor.

İsveç Umeo Üniversitesi'nde yapılan araştırmada, doğumundan 4 yaşına kadar 130 çocuğun kilolarına etki eden faktörler doktorlar tarafından takip edilmiş. Araştırmada, anne ve babaların çocukların şişman olmalarına etkisi araştırılmış. Sonuçta anne de baba da, bu konuda çocukları üzerinde etkili. Ama şişmanlık konusunda çocuklar üzerinde babanın etkisinin anneye göre daha yüksek olduğu gözlenmiş. Bu araştırmaya dayanarak konuşan Prof. Olle Hernell, çocukların şişman ya da normal kilolu olma ihtimalinin, anneden ziyade babanın kilosuna bağlı olduğunu söylüyor.

Aslında bu araştırmanın sonuçları herkesi çevresine bu açıdan bakmaya itiyor. Aslında annesi ya da babası şişman olan bir çocuğa hep, 'çok yeme, yakında annene benzeyeceksin ya da babanı görüyor musun, bak senin geleceğin' diye bu durum ifade edilir. Ekranlarda gördüğümüz kimi örnekler bu araştırmanın sonuçları doğrular nitelikte. Türk sinemasının tonton aşçısı rahmetli Necdet Tosun'a bir bakalım mesela. Hemen hemen birçok filmde mutfakta, önlük ve kepçe ile karşımıza çıkan oyuncunun iki oğlu da kendisi gibi şişman. Biri, Bir Demet Tiyatro'nun 'Tombalak'ı rahmetli Gürdal Tosun, diğeri 'Yarım Elma' dizisinin 'Kıroyum amma para bende.' diyen oyuncusu Erdal Tosun.

Genetik olmaktan çok beslenmeyle ilgili

Babası gibi kilolu olan başka bir tiyatrocu ise şu sıralar izlemekten oldukça zevk aldığınız "Çok Güzel Hareketler"in genç oyuncusu Pelin Öztekin. Bu yüzden 'Şişmanlık babadan çocuğa geçen kalıtsal bir hastalık mı?' diye Türkiye'deki uzmanlara sorduk. Birçoğu bunun genetik olmaktan çok çevresel etkilere, ailenin beslenme şartlarına ve yaşam şartlarına bağlı olduğunu söylüyor. Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik bölümünden 'Diyetetik' Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Gülden Köksal, "Anne-babanın şişmanlığı çocuğu da etkiliyor. Fakat bu, genetik olmaktan çok ailenin evdeki beslenme alışkanlığıyla ilgili." diyor. Çocuk endokrinolojisi uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz ise şişmanlığın sebeplerinin bir etkiyle sınırlandırılamayacağını söylüyor. Daha çok ailenin yemek yeme alışkanlığı ile ilgili olduğunu, erken yaşlarda sağlıklı bir beslenme ile kilo alma riskinin önlenebileceğini ifade ediyor. "Genetik faktörler de tamamen yok sayılamaz, mesela iştah, vücuttaki yağ oranı genetiktir. Bunlar kilo alma riskinin olduğunu gösteriyor." diye konuşuyor. Metabolizma uzmanı Doç. Dr. Selçuk Can da, "Kas, yağ ve kemik genetiktir. İnce kemikli bir babanın çocuğu da ince kemikli olur, şişman olma riski de buna benzer faktörler ile kalıtsal özellik taşıyabiliyor." diyor. Uzmanların ortak noktaları ise anne ve babası kilolu olan çocukların şişman olma riskinin yüzde 25 daha fazla olduğu. Onlara göre şişmanlık bütün faktörlere rağmen önlenebilir bir hastalık. Bunun için gelişme çağında beslenmeye dikkat etmek ve hareketli işlerle meşgul olmak gerekiyor.


Anne-babası kilolu olan çocuk, daha çok risk taşıyor
Prof. Dr. Metin Özata (Endokrin uzmanı): Vücut ağırlığındaki yüzde 30-70 arasındaki değişiklikler genetik faktörlere bağlı. Obezite de multifaktöryel bir hastalık olup hem genetik hem de çevresel etkiler nedeniyle oluşur. Anne-babası obez olan çocukların yüzde 25'i obezdir. Yüzde 25-35 obez olgunun ise ailesi normaldir. Obez bir kişinin çocuklarının obez olma ihtimali obez olmayan bir kişiye göre 2-3 kat daha fazladır. Ama bu, sadece genetik faktörlere ya da sadece kilonun babadan geldiği anlamına gelmez. Troit vb. hastalıkları olanlarda kilo problemi görülebiliyor.

Beslenme alışkanlıkları ile kilo alma riski önlenebilir
Prof. Dr. Gülden Köksal (Diyetetik uzmanı): Çevredeki psikososyal durum, besin kalitesizliği şişmanlığı tetikleyici bir unsurdur. Ailesinde kilolu olanlarda bu faktörleri kontrol altına alırsa kilo alma riski korkutucu bir hal olmaktan çıkar. Babası kilolu olan bir çocuk da şişman olacak diye bir kaide yok. Bu, tamamen babasının yeme alışkanlığını kapan çocuklarda görülen bir durum. Yani sağlıklı beslenme ile risk taşısa bile engellenebilir.