KURUMSAL YAPI ELBİRLİĞİ İLE NASIL DARBE YAPAR? İŞTE İBRETLİK HONDURAS ÖRNEĞİ! 

Orta Amerika ülkesi Honduras’ta kurumsal yapıyla bilek güreşine tutuşan Devlet Başkanı Manuel Zelaya yargı, Kongre ve ordunun elbirliğiyle pijamalı haliyle ülke dışına sürüldü. Böylece Orta Amerika’da Soğuk Savaş sonrası ilk kez bir askeri darbe düzenlendi. Honduras’ı bu noktaya getiren gelişmeler, darbelerin kurumsal yapıyla pek güzel hazırlanabileceğine dair ibretlik bir tablo ortaya çıkardı. İşte Honduras’ı darbeye götüren adım adım gelişmeler: 

Reform öneren kovulur!
Tarihi genellikle ABD destekli darbelerden geçilmeyen Latin Amerika’da iki dönemden fazla üst üste başkanlık yapılmaması geleneği var. Honduras bunu daha ileri götürüp dört yıllığına bir dönemle sınırlamış durumda. Ancak Ocak 2006’da başkanlığa seçilen Zelaya, Venezüella Devlet Başkanı Hugo Chavez’in izinden gidip bunu değiştirmeye kaklkışınca anayasal kriz çıktı. Zelaya, tekrar aday olup dört yıl daha başkanlık yapmasını sağlayacak şekilde anayasanın değiştirilmesini ‘Referanduma götürelim mi, götürmeleyim mi’ diye sorduğu, bağlayıcılığı olmayan, halkın nabzını ölçmeye yaracayacağını söylediği bir referandum düzenlemeye kalktı. Oysa Honduras anayasasının 239. maddesi, tek bir kerelik başkanlığa izin verirken, bu yasanın reforme edilmesini öneren başkan dahil herhangi bir vatandaş ile bu öneriyi doğrudan ya da dolaylı destekleyen herkesin derhal kamu görevi yapmasına son verilmesini istiyor. 

‘Deli’ diye ilan ettiler
Dolayısıyla tarihi 28 Haziran belirlenen referandum için Yüksek Mahkeme’den yasadışı hükmü, Kongre’den ret kararı çıktı. Buna rağmen Zelaya, seçimlerin güvenliği ve lojistiğinden sorumlu orduyu referandumdaki görevini yerine getirmeye çağırdı. Ama Genelkurmay Başkanı Romeo Vasquez Velsquez, “Referandum yasadışı ve anayasaya aykırı” diyerek sandıklar, oy pusulaları ve diğer seçim malzemelerini dağıtmayı reddetti. Zelaya da geçen hafta Velsquez’i görevden alıp Savunma Bakanı Edmundo Orellana’nın istifasını kabul ettiğini açıkladı. Geçen perşembe Yüksek Mahkeme oybirliğiyle Velsquez’i görevine iade ederek restleşmeyi tırmandırırken, başkentte yüzlerce asker yığıldı. Zelaya bir askeri üsse ‘vatandaş yürüyüşü’ düzenleyerek burada bulunan seçim malzemelerine el koymaya çalıştı. Kongre azil yollarını aradığı Zelaya için ‘akli durumu başkanlığa müsait değil’ kararı çıkarınca, Zelaya kendi partisinden Kongre Başkanı Roberto Micheletti’ye “Beni Kongre değil, halk seçti. Sen değersiz, ikinci sınıf bir Kongre üyesisin. Görevini bana borçlusun” diye seslendi. Yüksek Mahkeme, Kongre ve genelkurmayın yanı sıra insan hakları ombudsmanının seçmenlere sandığa gitmeyip evde oturmaları, referandumun ne adil ne de güvenliği olduğu çağrısı yaptı.
Geçen geçen cumartesi sandıklar, oy pusulaları seçim merkezlerine dağıtılırken, pazar günü şafak sökmeden yüzlerce asker Zelaya’yı tutukladı. Yüksek Mahkeme yasa ve düzeni koruma gerekçesiyle orduya Zelayı’yı devirme talimatı verdiğine dair bir açıklama yayımlayarak şu ifadeleri kullandı: “Anayasayı desteklemekle görevli silahlı kuvvetler yasaları korumak için hareket edip anayasaya karşı hareket edenlere yasaların gereğini uygulamak zorunda kalmıştır.” 

Yazmadığı istifa mektubu
Kongre, Zelaya’nın hiç yazmadığını söylediği bir istifa mektubunu onayladığını duyururken, başkanın görevden alınmasını ‘kötü idare, sürekli olarak anayasa ve yasaları ihlal, kurumların hüküm ve emirlerine saygısızlıkla’ gerekçelendirdi.

Sağdan sola kaydı
2006’da sağcı Liberal Parti’den başkan seçilen Manuel Zelaya tez zamanda solcu kesilip Venezülla lideri Chavez’in müttefiki oldu. Çiftçi kökenli, üniversitenin mühendislik bölümünden terk Zelaya, vatandaşın siyasi sürece daha fazla katılımını savunan ‘vatandaşın gücü’ ve çete üyelerinin idamı yerine ıslah sloganıyla iktidara geldi. Ülkeyi sola kırarak zenginleri, muhafazakarları, iş alemini alarma geçirdi. Ayrıca küresel krizde halk desteği yüzde 30’a düştü.(RADİKAL)