Zam yağmuru kapıda! 

AKP ile CHP arasındaki görüşmelerden sonuç çıkmazken, son bir buçuk yıldır üç seçim geçiren Türkiye’nin yeniden seçime hazırlanması ekonomiye ağır darbe vuracak. Mevcut makroekonomik veriler 2015-2017 Orta Vadeli Plan’da belirlenen tahminlerin çok altında seyrederken, yapısal reformların gecikmesi 2015’ten sonra 2016’nın da ekonomi açısından ‘kayıp yıl’ olma riskini artırıyor.

Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun erken seçim açıklamasının ardından siyasi belirsizliğin süreceği beklentisi, ilk etkisini piyasalarda gösterdi. Dolar/TL dün de 2.8419 seviyesini gördü. Ancak bu etki sadece piyasalarla sınırlı kalmayacak. Sürecin domino taşları şöyle:  

Reformlara darbe

Siyasi belirsizlik ortamının en önemli sonucu yapısal reformlarda kendini gösterecek. Ekonomide yatırımcının güvenini artıracak yeni adımların hızlı şekilde atılması şart. Yapısal reformların devamı için güçlü bir hükümet kararı gerekiyor. Ancak önümüzdeki birkaç ay içinde böyle bir ihtimal söz konusu değil.

Türkiye’nin sağlıklı büyüyebilmesi için üretim yapısını değiştirecek ve daha katma değerli ürünlere yönelmeyi sağlayacak yapısal reformlara ihtiyaç var. Bunlar arasında yurtiçi tasarrufların artırılması, iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesi, üretimde verimliliğin artırılması, ithalata bağımlılığın azaltılması, insan kaynağının güçlendirilmesi gibi unsurlar öne çıkıyor. Uluslararası kuruluşlar uzun süredir bu konuda uyarıyor. Yapısal reformlar AKP ve CHP’nin parti programlarında da yer aldı. Ancak bir ilerleme kaydedilemedi.

Türkiye ekonomisi 2009 yılında küresel krizin etkileriyle yüzde 4.8 daraldıktan sonra 2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla yüzde 9.2 ve yüzde 8.8 olan yüksek büyüme oranlarını son yıllarda tekrar yakalayamadı. Tüketim ve sıcak para odaklı büyümenin sonuna gelindi. Yıl sonunda büyümenin Orta Vadeli Plan’daki (OVP) yüzde 4 olan hedefin oldukça altında yüzde 2.0-2.5 arasında kalması bekleniyor. Yapısal reformların gerçekleştirilmemesi büyümeyi daha da aşağı çekecek.

Yatırımlar aksayacak

Seçime kadar sürecek belirsizlik yatırım harcamalarını da yavaşlatacak. Kurdaki yükseliş öncelikle mevcut yatırımların kârlılığını negatif olarak etkilerken, gelecek dönem için planlanan yatırımları da sekteye uğratacak. Doğrudan yabancı sermayenin Türkiye ile ilgili tedirginliği artacak. 

İhracatçı şirketler her ne kadar doların yükselişinden avantaj elde ediyor gibi görünse de durum öyle değil. İhracat da girdi olarak ithalata bağımlı olduğundan, ihracatçı dolar üzerinden ithalat yapıp ürününü daha çok Avro üzerinden satıyor. Siyasi belirsizliğin kuru yükseltmesi ihracatı olumsuz etkileyecek. OVP’de yılsonu için 173 milyar dolarlık ihracat beklentisi bulunuyor. Türkiye’nin bu yılın yedi ayında ihracatı 84 milyar 369 milyon 679 bin dolar ve OVP hedefinin tutturulması zor görünüyor.

Not indirimi riski

Mevcut ekonomik ve siyasi ortamda kredi derecelendirme kuruluşlarından da not indirimi gelebilir. Türkiye ile ilgili en yakın kredi not değerlendirmesi Fitch’ten gelecek. Fitch 18 Eylül’de Türkiye’nin notunu açıklayacak. S&P’nin not güncelleme tarihi 6 Kasım. 

Zam yağmuru kapıda

Uzmanlara göre erken seçim nedeniyle dolar 3 TL’ye kadar yükselebilir. Dolardaki yükseliş enflasyonu da yukarı çekecek, şirketlerin maliyetleri ve kur riski artacak. OVP’de enflasyon beklentisi yüzde 6.3 iken yıllık enflasyon yüzde 6.81 olarak açıklandı. Merkez Bankası enflasyon hedeflemesi için gelecek dönemde faiz artırımına gitmek zorunda kalabilir. Merkez, en son zorunlu karşılıklara ödediği faizle, döviz depo faiz oranlarını yükseltti.

Ayrıca kurdaki dalgalanma, bankaları kur riski ile karşı karşıya olan şirketlere karşı daha sıkı bir kredi politikası uygulamaya itebilir. Bu da şirketlerin finansmana erişimde sıkıntılar çekmelerine neden olabilir.

İthal ürünlerdeki fiyat artışı üretimi büyük ölçüde ithal girdiye bağlı ve enerjide dışa bağımlı olan Türkiye’de zam yağmurunun da kapılarını aralayacak. İhracattaki bozulma cari açığının istenilen hızda düzelmesine de engel olacak. Yüzde 5’in altında büyümenin de istihdam sorunlarına yol açacağı ifade ediliyor. OVP’de 2015 için işsizlik oranı yüzde 9.5 iken işsizlik nisanda yüzde 9.6 olarak gerçekleşti.

2016 bütçesi gecikecek

Üç yıllık dönemi kapsayan Orta Vadeli Plan’ın bu yılki hedeflerinin revizyonu ve izleyen üç yılki hedeflerinin belirlenmesine yönelik çalışmaların yanı sıra 2016 yılı bütçesinin en geç 17 Ekim’e kadar TBMM’ye sunulması gerekiyor.

Geçen yıl 2015 bütçesi için çalışmalara ekim ayında başlanmıştı. Maliye Bakanı Bütçe ve Kesinhesap Kanunu Tasarılarını Komisyona 23 Ekim’de sunmuştu. Kasıma kadar hükümet kurulamayacak olması bu görüşmelerin de ertelenmesine neden olacak.


cumhuriyet