Afganistan'da Seçim Var,Umut Yok HALK GEÇİM DERDİNDE!

ABD ve NATO birlikleri tarafından işgal altında tutulan Afganistan yarın seçime gidiyor. Sağlıklı olmayan verilere göre yaklaşık 32 milyon nüfusun bulunduğu ülkede 17 milyon kayıtlı seçmen bulunuyor. Seçmenler devlet başkanını ve eyalet meclisi üyelerini seçmek için sandık başına gidecek. Ancak, ülkenin büyük bir bölümünde hala etkinliği bulunan Taliban güçleri seçimlere karşı çıkıyor. Halkın da sandık başına gitmesini istemiyor. Halkın çoğunun da sandık başına gitmeyeceği tahmin ediliyor.

Son 30 yılını dış güçlerle mücadele ve akabinde iç savaşla geçiren ülkede sağlıklı bir seçim olma ihtilmali bile uzmanlar tarafından zayıf olarak değerlendiriliyor.

Seçimde, işgalciler tarafından önce geçici olarak başa getirilen daha sonra da desteklenen Devlet Başkanı Hamid Karzai dahil 41 aday yarışıyor.

Adaylar arasında iki kadın da var. Seçimlerin şimdilik favorisi Karzai, son kamuoyu yoklamalarına göre yüzde 45 civarında oy alacak. Karzai'nin en yakın rakipleri ise eski Dışişleri Bakanı Abdullah Abdullah ve eski Maliye Bakanı Eşref Gani.

Adaylardan hiçbiri ilk turda yüzde 50'yi geçemezse en fazla oy alan iki aday ekim ayındaki ikinci tur seçimlerde yarışacak. 5 yıl önceki seçimlerde oyların % 55,4'ünü alan Karzai, bu kez de ilk turda işi bitirmek istiyor. Abdullah ve Gani'nin hedefi ise seçimleri ikinci tura taşıyabilmek.

Ancak geçtiğimiz aralıktan beri Türkiye'de yaşayan Özbek General Raşid Dostum'un seçime günler kala Afganistan'a geri dönmesi, Karzai'nin ilk turda seçilme ihtimalini artırıyor. Uzun süredir Türkiye'de bulunan Dostum'un seçim sırasında ülkeye geri dönmesi de seçimlerin şaibeli geçmesine yol açacağı tahmin ediliyor.

Oyların genelde etnik aidiyete göre dağıldığı ülkede Karzai, nüfusun çoğunluğunu oluşturan Peştunların yoğun yaşadığı güney eyaletlerinde, en zorlu rakibi Abdullah ise diğer etnik grupların ağırlıklı olduğu kuzey eyaletlerinde daha güçlü durumda.

Peştun ağırlıklı Kandahar, Helmand gibi eyaletlerde etkili olan Taliban, seçimleri boykot çağrısı yaptı. Bu çağrı, en çok bölgeyi oy deposu olarak gören Karzai'yi etkiledi.

SEÇİM VAADLERİ: YOLSUZLUKLA MÜCADELE

Seçimlerin en fazla öne çıkan bir diğer konusu ise yolsuzluklar. Karzai döneminde Afganistan en büyük yolsuzluk olaylarına sahne oldu. Aşiret reislerine verilen rüşvetler ve fakir halktan satın alınan seçmen kartları, en önemli gündem maddeleri arasında. Binlerce seçmen kartı için 20-30 dolar veya cep telefonu kontörü veriliyor. Bu kartlar, seçim günü bir kişinin birden fazla sandıkta oy kullanmasına yarayacak. Kartlarını satanların çoğu Taliban'dan korktukları için zaten oy vermek istemeyen fakir halk. Güvenlik ve yolsuzluklarla birlikte seçimlerle ilgili en büyük sorun eğitimsizlik. Dünyanın en fakir beşinci ülkesi olan Afganistan'da halkın üçte ikisi, seçim listelerinde yer alan isimlerini belirleyecek kadar dahi okuma bilmiyor. Gözlemcilere göre ülke genelindeki yedi bin sandığın yüzde 10'unda hiç oy kullanılmayacak. Bu oranın, Taliban'ın etkili olduğu bölgelerde yüzde 20'ye çıkması bekleniyor. Katılım oranının düşük olmasının ise sonuçların güvenilirliğini riske atacağı belirtiliyor.

Güvenlik endişesi sadece seçim günü için değil, seçimden sonrası için de geçerli. Abdullah Abdullah'ın taraftarları Karzai'nin ilk turda seçilmesi durumunda protesto gösterilerine başlayacaklarını açıkladı. Siyasi gözlemciler, protestoların farklı etnik grupların bir arada yaşadığı başkent Kabil'de kontrolden çıkabileceği uyarısında bulunuyor.

KARZAİ-ABDULLAH YARIŞI

Afganistan seçiminin favori ismi olan Devlet Başkanı Hamid Karzai (52) Kandahar doğumlu, Peştun asıllı. Afgan-Sovyet Savaşı sırasında mücahitlerle ABD arasındaki bağlantıyı organize eden Karzai, 1992'de Burhaneddin Rabbani hükümetinde dışişleri bakan yardımcısı olarak görev yaptı.

2001'de Amerikan operasyonunun ardından geçiş dönemi hükümetinin başına geçti. 2004'te ise Afganistan'ın demokratik yollarla seçilen ilk devlet başkanı oldu. Karzai, NATO operasyonlarında ölen siviller, ABD'yle yakın ilişkileri, yolsuzluklar ve ailesi yüzünden içeriden; uyuşturucu ticaretini engellemediği, Taliban'a karşı yeterince mücadele etmediği ve İran'la ilişkileri yüzünden de ABD tarafından eleştiriliyor.

Karzai'nin en güçlü rakibi olan Abdullah Abdullah 49 yaşında ve Kabil doğumlu, yarı Tacik yarı Peştun. Sovyetler'e karşı direnen efsanevi Tacik komutan Ahmed Şah Mesud'a yakın bir isim olan Abdullah, Karzai liderliğinde 2001'de kurulan geçiş hükümetinde dışişleri bakanlığı görevini yürüttü. 2006'da hükümetten istifa ederek Karzai'ye muhalif oldu. Başkanlık sistemini değiştirip parlamenter sisteme geçmenin yanı sıra valilerin merkezden atanması yerine halk oyuyla seçilmesini de dile getiren Abdullah, ülkedeki en büyük sorunlardan olan yolsuzlukla mücadeleyi vaat ediyor.

HALKIN YÜZDE 77'Sİ OKUMA YAZMA BİLMİYOR

26-32 milyon arasında bir nüfusa sahip olduğu tahmin edilen ülkede yetişkin nüfusun sadece yüzde 23'ü okuma yazma biliyor. Ortalama ömür 43 yıl. Farsça, Peştun dili ve başta Özbekçe olmak üzere 30 kadar azınlık dilinin konuşulduğu ülke, Karzai sonrası yine afyon üretimiyle öne çıktı.

1979-89 arasında Sovyet işgaline uğrayan Afganistan, 1990'ların başından itibaren kanlı bir iç savaşa sahne oldu. 1996 sonunda ülkenin kontrolünü ele alan çoğu Pakistan eğitimli üyelerden oluşan Taliban ise 2001'de ABD tarafından devrildi. 2001'de oluşturulan geçici hükümet ve yapılan seçimlere rağmen Afganistan hâlâ istikrara kavuşabilmiş değil.

Yarın seçime giden ülkede 18 yaş üzeri 17 milyon kadar kayıtlı seçmen bulunuyor. Pakistan ile İran'daki Afgan mülteciler oy kullanamıyor.

SONUÇLAR İKİ HAFTA SONRA

Oy sayımının 2 veya 3 hafta sürmesi bekleniyor. Ülkenin ücra kesimlerindeki sandıkların toplanmasında, yaklaşık 3 bin kadar eşekten faydalanılacak. Seçimin maliyeti 223 milyon dolar ve bunu Afganistan'da güvenlik ve yeniden inşa faaliyetlerini üstlenen devletler finanse edecek. Vilayet seçimine adaylığını koyan 3 binden fazla adaydan en az üçü, seçim kampanyası sırasında öldürüldü.