Devlet 'İçe' Özel 'Dışa' Borçlandı 

AKP hükümetlerinin iş başında olduğu son beş buçuk yıllık dönemde devlet dış borç kullanımını kısarken, sağladığı dış kaynakları YTL’ye çevirerek Hazine DİBS ihalelerinde yüksek faizlerle devlete satan özel sektörün dış borç stoku ve devletin iç borcunun rekor düzeylerde artış gösterdiği belirlendi.
2002 sonundan bu yılın Haziran sonuna kadar olan dönemde kurdaki düşüşün de etkisiyle merkezi yönetimin dış borç stokunun YTL cinsinden tutarı düşerken, özellikle piyasadan yaptığı iç borçlanma yüzde 173 artarak 193 milyar YTL’ye, toplam iç borcu da 261 milyara ulaştı. Özel sektörün dış borcu da 2003 başından bu yılın Mart sonuna kadar olan dönemde yüzde 300’lük rekor artışla 172 milyar dolara çıktı.
Diğer bir deyişle uluslar arası borç rasyolarını tutturmak için dış borç stokunun milli gelire oranını kağıt üzerinde küçülten merkezi yönetim, özel sektörün dış borçlanmayla sağladığı kaynakları iç borçlanma ihalelerinde yüksek faizlerle çekerek, borcunu döndürdü. Böylece hükümet, kağıt üzerinde azalttığı dış borçlanmayı aslında özel sektör kanalıyla rekor düzeylerde büyüttü.

-HÜKÜMETLER AZ DIŞ BORÇ KULLANDI

Merkez Bankası ve yerel yönetimler ile diğer kamu hariç olmak üzere sadece hükümetlerin tasarrufundaki “merkezi yönetim dış borç stoku”, 2002 sonundan bu yılın Haziran sonuna kadar olan beş buçuk yıllık dönemde yüzde 25.4 oranında 14.4 milyar YTL’lik artışla 71.2 milyar YTL’ye yükseldi. Bu artışın da büyük bölümü dış kredi kullanımlarından çok yurt dışı piyasalarda yapılan tahvil ihraçlarından kaynaklandı.
2002 sonunda 1.6 olan, bu yıl Haziran sonunda 1.2 YTL’ye gerileyen dolar kuruna göre yapılan hesaplamada merkezi yönetim dış borç stokunun Türk parası karşılığının ise yüzde 6.1 oranında 5.7 milyar YTL azalarak 92.8 milyar YTL’den, 87.2 milyar YTL’ye gerilediği dikkati çekti. Haziran sonu itibariyle merkezi yönetim dış borcunun 12.3 milyar YTL’lik (10 milyar dolar) bir bölümünü IMF’ye olan borç oluşturdu.

-İÇ BORÇTA REKOR ARTIŞ

Merkezi yönetim dış borcunun çok az arttığı anılan dönemde iç borç stoku ise rekor bir artış gösterdi. Özellikle piyasadan yapılan iç borçlanma anılan dönemde yüzde 173.2 oranında 122.6 milyar YTL artarak 193.3 milyara ulaştı. Kamu kesimine yapılan ihraçlarla birlikte toplam iç borç stoku yüzde 74.2 oranında 111.1 milyar YTL artışla 261 milyar YTL oldu.
Döviz cinsinden düşük bir artış gösteren, kura bağlı olarak YTL cinsinden tutarı düşen dış borçla birlikte merkezi yönetimin toplam borcu, anılan dönemde net 105.5 milyar YTL’lik bir artışla 348.2 milyar YTL’ye çıktı.
Anılan dönemde merkezi yönetim toplam borç stoku içinde iç borcun payı yüzde 61.7’den yüzde 75’e yükseldi.

-ÖZEL SEKTÖRÜN DIŞ BORCUNDA PATLAMA

“Düşük kur-yüksek faiz”in ekonomiye damgasını vurduğu anılan dönemde, dışarıdan borçlanarak, bunu Hazine iç borçlanma ihalelerinde yüksek faizlerle devlete satan özel sektörün dış borcunda ise adeta patlama yaşandı.
Özel sektörün 2002 sonunda sadece 43.1 milyar dolar olan toplam dış borcu, Hazine’nin en son Mart 2008 itibariyle açıkladığı verilere göre bu tarihte 172 milyar dolara çıktı. Anılan dönemde özel sektörün dış borcunda yüzde 299.4 oranında 128.9 milyar dolarlık bir artış yaşandı.
Özel sektörün kısa vadeli dış borcunun yüzde 187.7 oranında 26 milyar dolar net artışla 39.9 milyar dolara çıktığı anılan dönemde, uzun vadeli borçları ise yüzde 352.4 oranında 102.9 milyar dolar artarak 132.1 milyar dolar oldu.
Mart 2008 itibariyle kısa vadeli borcun 15 milyar dolarının bankalar, 24.8 milyar dolarının ise şirketlere ait olduğu belirlendi. Uzun vadeli dış borcun da 45 milyar dolarını bankalar ve diğer finans kuruluşlarının, 87.1 milyarını da şirketler kesiminin borcu oluşturdu.
Bankaların kısa vadeli borcunun yüzde 176.8, şirketlerin kısa vadeli borcunun yüzde 194.7 arttığı bu dönemde, bankalar ve diğer finansal kuruluşların toplam uzun vadeli dış borcu yüzde 843.2, şirketler kesiminin uzun vadeli borcu ise yüzde 256.5 artış gösterdi.