ABD’de mortgage sistemi ile konut sektöründen başlayan kriz dünya genelinde bir ekonomik krize yol açarken, Program Sonrası İzleme çalışmaları çerçevesinde Ankara’da bulunan Uluslararası Para Fonu (IMF) heyeti, ilk kez Türkiye’de hükümetin konut politikalarının uygulanmasından sorumlu olan Toplu Konut İdaresi’nde (TOKİ) inceleme yaptı.
Pazartesi günü TOKİ’yi ziyaret eden IMF heyeti, Başkan Erdoğan Bayraktar ve diğer TOKİ yetkililerinden yaklaşık 1.5 saat bilgi aldı. “Türkiye’de konut finansmanında bir sorun olup olmadığını” ve “konut alıcılarının borçlarını ödeyip ödemediğini” soran IMF heyeti, bu uygulamanın başka ülkelere örnek alınıp alınmadığını da öğrenmek istedi.
IMF Türkiye Masası Şefliği görevini yakın zamanda devralacak olan Rachel Van Elkan ve IMF yetkilisi Davide Lombardo’nun katıldığı toplantıya ilişkin görüşme talebi, Hazine Müsteşarlığı tarafından TOKİ’ye iletilirken, IMF yetkililerinin, TOKİ faaliyetleri, finans yapısı ve kredilendirme yöntemleri hakkında bilgilendirilmesi istendi.
Toplantıda, IMF yetkililerine TOKİ’nin kurumsal yapısı ve faaliyetleri hakkında kısaca bilgi verilerek, TOKİ uygulamaları ve çalışma alanları görsel bilgiler sunularak anlatıldı.
IMF yetkililerinin “TOKİ’nin bütçe ve finansman yapısı çerçevesinde tüm bu faaliyetlerin finansmanını nasıl sağladığı, TOKİ’nin merkezi bütçeden pay almadan bu faaliyetleri nasıl gerçekleştirdiği, TOKİ’nin kaynak yaratma mekanizmasını ve hasılat paylaşım modelinin etkinliği, TOKİ’nin belediyeler ve özel sektörle yaptığı işbirliğinin boyutları, TOKİ’den konut alan özellikle alt gelir grubu vatandaşların taksitlerini geri ödememede sorun yaşayıp yaşamadığı, TOKİ modelinin başka ülkelerde örnek alınıp alınmadığı yönünde sorular sorduğu belirtildi.
Hazine’den para almadan bu kadar büyük boyutlu konut projelerinin nasıl uygulandığını soran IMF yetkililerine, gelir paylaşımı modeli hakkında ayrıntılı bilgi verilirken, bu kapsamda kamu arazilerinin de değerlendirildiği belirtildi.
Konuyla ilgili bilgi veren bir TOKİ yetkilisi, IMF’ye anlatılanlar hakkında şunları söyledi: “Emlak Bankası’nın bankacılık faaliyetleri kapatılırken, bankacılık iş ve işlemleri dışındaki faaliyetler TOKİ’ye devredildi. Bankadan devreden Ataşehir, Ataköy ve Bahçeşehir’deki araziler üzerindeki hukuki sorunlar önce temizlendi. Bu arsalardan TOKİ çok ciddi gelir sağladı. İzmir Mavişehir, Ankara Eryaman ve İstanbul Kayabaşı’nda da önemli gelir sağlayan projeler uyguladık. Diğer taraftan devlet kurumlarının elinde bulunan atıl durumdaki arsaları parayla alıp, onları değerlendirdik. Paraların büyük bölümü buralardan geliyor. Ayrıca konutları hiç bir zaman zararına satmıyoruz. Oradan da para geliyor.”
IMF heyetinin “sizde konut finansmanında nasıl sorun yaşanmıyor, konutlar hiç iade edilmiyor mu” sorusu üzerinde çok durduğunu belirten yetkili, şöyle devam etti:”Biz konutları gerçek değeri üzerinden sattığımız için vatandaş ödemekte çok zorlanmıyor. Zaten girişte bir miktar peşin veriyor, zorlandığı zaman da konutu vermektense başka yerden para bulup konutun borcunu kapatıyor. Bizde geri dönüşler binde bir bile değil. Bu nedenle bir kriz yok dedik. Devletten para almayan TOKİ’nin ihtiyaç durumunda piyasadan kredi bulduğunu, ancak şu anda bir mali sorun yaşamadığını, anlattık.”
IMF heyetinin başka ülkelerin bu modeli örnek alıp almadığını da sorduğunu belirten yetkili, Rusya, Ukrayna, Romanya, Kuzey Afrika ve Orta Asya ülkelerinden bazılarının bu model hakkında TOKİ’de incelemeler yaptığını aktardıklarını söyledi.
İlk kez bir IMF heyetinin TOKİ’de incelemede bulunduğu belirtilirken, toplantıda, TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar’ın, IMF yetkilerine, “Dünyada yaşanan ekonomik krizde IMF’ye önemli görevler düşüyor. TOKİ’de çok iyi bir ekip var, gelelim size yardımcı olalım” şeklinde espri yaptığı da öğrenildi.
TÜRKİYE’DEKİ SİSTEMİN İNCELİKLERİ
Türkiye’de kont sektöründe finansman krizi yaşanmamasının nedenleri hakkında bilgi veren TOKİ yetkilisi, TOKİ’nin ABD’dekinden farklı olarak, konut sektöründe, sadece alıcılara yönelik finansman temini ile değil, üretim boyutu ile de yer aldığına işaret etti. Yetkili, ABD ve Avrupa’da konuta kredi sağlayan bankaların konuta ekspertiz değeri üzerinden ipotek kredisi verdiğine ve konutların normal değerinin çok üzerinde fiyatlarla sunulduğuna dikkat çekti.
TOKİ’nin hedef kitlelere, maliyet üzerinden konut sattığını, geri dönüşlerde de taksitlerin piyasa faizi baskısı yaratmayacak şekilde memur maaş artış oranları düzeyinde artırıldığını belirten yetkili, şunları söyledi:
“Bu şekilde hane halkı içinde konut edenimi için ayrılan pay oranı, borcun vadesi boyunca aynı tutulmaktadır ve kredi faizlendirmesi hedef gruplar için reel piyasalara göre ciddi şekilde uygun kalmaktadır. Özellikle alt gelir grupları ve yoksullara yönelik uzun vadeli tek konut finansmanı uygulamasını yürüten TOKİ’nin konut sunum modeli, uygulama yöntemi itibariyle mortgage sistemi ile paralellik arz etmektedir. İhtiyaç sahibi vatandaşların ‘reel tasarruf ve ödeyebilirlik’ kriterlerine uygun konut edinmesini sağlayan TOKİ, inşaat sektörüne yaptığı aylık 600 milyon YTL’lik ödemeler ile de sektöre önemli destek vermektedir.”
18
10
