Merkez Bankası’ndan Para Uyarıları  

Merkez Bankası, Yeni Türk Lirası’ndan Türk Lirası’na geçiş öncesi, bir
bilgilendirme kitapçığı hazırladı.
Kitapçıkta, dolaşımdaki banknot kalitesini artırmak için vatandaşların
banknot kullanımda dikkat etmeleri gereken hususlara yer verildi. Buna göre,
banknot kullanımında özen göstermemiz gereken unsurlar şöyle:
-Banknotların yıpratılmaması için gerekli dikkat ve özen gösterilmeli.
-Banknotların üzerine yazı yazılmamalı, buruşturulmamalı, yırtılmamalı ve
delinmemeli.
-Banknot işleme sistemlerinin çalışmalarının olumsuz yönde etkilenmemesi
için yırtılmış banknotlar, bantla yapıştırılmamalı.
-Cüzdan kullanma alışkanlığı edinilmeli.
-Vatandaşlar, ellerine geçen eskimiş ve yıpranmış banknotları Merkez
Bankası şubeleri veya bankacılık sistemi aracılığıyla değiştirmeli.
-ESKİMİŞ BANKNOTLAR NASIL YENİLENECEK?-
Eskimiş ve yıpranmış banknotların nerede ve nasıl değiştirileceğinin de
anlatıldığı kitapçığa göre, yazıları okunmayacak şekilde kirlenmiş, yıkanmış,
boyanmış, yanmış, yırtılmış veya diğer sebeplerle eskiyip, yıpranmış değeri
belirlenebilen tam banknotlar ile yüzeyindeki eksiklik yüzde 50’den az olan
banknotlar, yazılı değeri üzerinden başa baş olarak, tek parçadan ibaret olmak
kaydıyla yüzeyindeki eksiklik yüzde 50 olan banknotlar ise yazılı değerinin
yarısı üzerinden yenileriyle değiştirilebilecek.
Yüzeyinin yarısından fazlası eksik olan banknotlarda ise değiştirme
yapılmayacak.
Eskimiş, yıpranmış veya kısmen fiziki parça kaybına uğramış banknotların
Merkez Bankası, Ziraat Bankası ya da diğer bankaların şubeleri aracılığıyla
değiştirilmesi mümkün bulunuyor.
Sahte bir banknot ele geçirildiğinde paranın nereden ve kimden alındığı
belirtilerek, en yakın kolluk kuvvetine (Emniyet veya Jandarma birimleri)
bildirilecek.
-TL’Lİ SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?-
Türk Lirası’na nasıl geçileceğinin soru-cevap şeklinde anlatıldığı
Bilgilendirme Kitapçığında açıklığa kavuşturulan diğer bazı hususlar da şöyle:
"-Türk Lirası banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2009 tarihinde tedavüle
çıkarılacak.
-Halen kullanılan paraların geçerlilik süresi: Yeni Türk Lirası banknot
ve madeni paralar, 2009 yılı sonuna kadar geçerli olacak. 2009 boyunca YTL ve TL
banknotlar ile madeni paralar birlikte tedavül edilecek.
-Neden 1 yıllık birlikte dolaşım öngörüldü? Vatandaşların halen
kullanılan banknot ve madeni paraları, diledikleri zaman ve rahatlıkla yeni
paralarla değiştirebilmesi için 1 yıllık birlikte dolaşım kararı alındı.
Dolayısıyla vatandaşlarımızın bu değişim için acele etmelerine gerek yok. Para
değişimi, işlemlerin doğal akışı içinde gerçekleşecek.
-Para değişimi nasıl olacak? Birlikte tedavül döneminde (2009 yılı
boyunca) tüm banka şubeleri, kasalarında Türk Lirası banknot ve madeni para
olması durumunda değişim yapacak. Ancak, Yeni Türk Lirası banknotlar, 1 Ocak 2010
tarihinden itibaren 10 yıl, madeni paralar ise 1 yıl boyunca (zaman aşımı
süresince) Merkez Bankası ve Ziraat Bankası şubelerinde değiştirilebilecek.
-TL’nin uluslararası para kodu: Uluslararası para kodu değişmeyecek. TRY
949 2 olarak kullanılmaya devam edecek.
-Merkez Bankası gösterge niteliğindeki döviz ve efektif kurlarının
ilanında değişiklik olacak mı? TL’ye geçişle birlikte döviz ve efektif kurlarının
gösteriliş biçimi veya değerinde herhangi bir değişiklik söz konusu olmayacak.
Yalnızca para biriminin ismi değişecek.
-TL ile birlikte menkul kıymetlerin nominal değerleri değişecek mi? TL’ye
geçiş, menkul kıymetlerin (Hazine bonosu, devlet tahvili, yatırım fonu, hisse
senedi) nominal değerlerini etkilemeyecek.
-HUKUKİ ARAÇLARIN DURUMU-
-1 Ocak 2009 öncesi TL, 1 Ocak 2009 tarihinden sonra YTL olarak
düzenlenen hukuki araçların durumu ne olacak? 1 Ocak 2009 tarihinden önce Yeni
Türk Lirası ile aynı değer ölçüsünde (aynı tutarda) Türk lirası olarak düzenlenen
hukuki araçlar geçerli kabul edilecek.
Aynı şekilde 1 Ocak 2009 tarihinden sonra Yeni Türk Lirası olarak
düzenlenen hukuki araçlar geçerli olup, aynı değer ölçüsünde Türk Lirası olarak
işlem görecek.
-Hukuki araçlarda 1 Ocak 2005 tarihinden önce kullanılan 6 sıfırlı TL ile
1 Ocak 2009 tarihinden sonra kullanılacak TL’ler arasında karışıklık olacak mı?
Normal koşullar altında karışıklık beklenmiyor. Hukuki araçların düzenlenme
tarihi veya kuruşlu ifadelere yer verilip, verilmemesi ayırt edici göstergeler
arasında sayılıyor.
Adalet Bakanlığı ve Merkez Bankasının görüşleri çerçevesinde bir hukuki
araçta yer alan TL kaydının 1 Ocak 2005 tarihinden öncesine mi, yoksa 1 Ocak 2009
tarihinden sonrasına mı ilişkin olduğu konusunda işlemin temelindeki hukuki
ilişki araştırılarak, başka bir delil bulunmadığı takdirde değer ölçüsündeki
aşırı farklılık hayatın olağan akışına uygun olup olmama hususları
değerlendirilerek, yargı organlarınca giderilecek.
-SÖZLEŞMELER VE BANKA HESAPLARI-
-YTL üzerinden düzenlenmiş sözleşmeler geçerliliğini koruyacak mı? YTL
olarak düzenlenen sözleşmeler, aynı değer ölçüsünde TL olarak işlem görecek. Bu
sözleşmelerin 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren TL’ye dönüştürülmesi zorunlu
olmayacak. Mevcut sözleşmeler, geçerliliğini koruyacak. Bununla birlikte 1 Ocak
2009 tarihinden sonraki sözleşmelerin TL üzerinden düzenlenmesi bekleniyor.
-Banka hesapları ne olacak? 1 Ocak 2009 tarihi itibariyle YTL üzerinden
düzenlenen tüm hesaplar, tutarda herhangi bir değişiklik olmaksızın doğrudan
TL’ye dönüştürülecek. Mevduat hesap cüzdanları veya hesap numaraları
değişmeyecek.
Bununla birlikte 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren yeni yapılacak işlemler
TL bazında kaydedilecek.
-ATM’ler: 1 yıllık geçiş döneminde otomatik para çekme makinelerinde
(ATM) hem YTL, hem de TL banknot bulunabilecek.
Para yatırmalı ATM’lere de 2009 yılı boyunca YTL ve TL banknot
yatırılabilecek. Ancak 1 Ocak 2010’dan itibaren sadece TL banknotlar
kullanılacak.
Nakit ödemeler ister YTL, ister TL banknotla yapılsın, 1 Ocak 2009’dan
itibaren kayıtlar TL üzerinden tutulacak.
ATM’lerden TL çekebilmek için makineler TL’ye uyumlu hale getirilecek.
Dönüşüm işlemi de 1 Ocak 2009’a kadar gerçekleştirilecek.
-ESKİ ÇEK DEFTERLERİ KULLANILABİLECEK- -Çekler nasıl işlem görecek? Keşide tarihi 1 Ocak 2009 öncesi ve sonrası
olan ve aynı değer ölçüsünde YTL ya da TL olarak düzenlenen bir çek, 1 Ocak 2009
tarihinden önce ibraz edilirse, TL henüz tedavülde olmadığından YTL olarak işlem
görecek. 1 Ocak 2009 tarihinden sonra ibraz edilirse TL olarak işleme alınacak.
Ayrıca YTL üzerinden basılan eski çek karneleri, 1 Ocak 2009 tarihinden
sonra da YTL ibaresinin keşideci tarafından TL olarak düzeltilip, paraflanması
suretiyle kullanılabilecek.
-Vergi beyannamelerinde durum: 2008 yılı vergilendirme dönemine ait olsa
da, 1 Ocak 2009 tarihinden sonra verilecek (KDV, muhtasar, geçici vergi, gelir ve
kurumlar vergisi) beyannameler TL ve Kuruş olarak düzenlenecek.
Muhasebe kayıtları da yine TL olarak tutulacak.
Maliye Bakanlığınca özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler ise 31
Aralık 2008 tarihi itibariyle geçici mizan çıkartarak, mizanda yeralan
hesaplardaki para birimini TL ve Kuruş olarak düzeltecekler ve 1 Ocak 2009
tarihinden itibaren de muhasebe kayıtlarını TL ve Kuruş olarak yapacaklar.
-ÇİFTE ETİKET KULLANILABİLECEK-
-Yazarkasalarda işlem yok: Ödeme kaydedici cihaz (yazarkasa) fişi
üzerinde para birimi yeralmıyor. Bu nedenle yazarkasa cihazları üzerinde para
dönüşümü ile ilgili bir işlem yapılmayacak.
-Etiket, tarife ve fiyat listeleri nasıl düzenlenecek? 1 Ocak 2009
tarihinden itibaren mal ve hizmet bedellerini gösteren etiket, tarife ve fiyat
listelerinde fiyatların sadece Türk Lirası veya kısaca TL ya da Kuruş veya kısaca
Kr olarak gösterilmesi yeterli olacak. Fiyatların YTL ve Yeni Kuruş şeklinde
gösterildiği mevcut etiket, tarife ve fiyat listeleri de, 2009 yılı içerisinde
kullanılabilecek.
Ancak, 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren fiyatların TL veya Kuruş şeklinde
gösterilmesi gerekecek."